Kościół p.w. św. Michała Archanioła w Binarowej
Wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO
Parafia i wieś Binarowa jest położona w powiecie gorlickim, w odległości ok. 4 km na północny zachód od Biecza i należy do najstarszych w diecezji rzeszowskiej.
23 czerwca 1348 roku kancelaria króla Kazimierza Wielkiego wydała przywilej lokacyjny tej miejscowości na prawie niemieckim. Na mocy tego dokumentu, jeden łan ziemi przeznaczono na uposażenie parafii. W czasach staropolskich wieś wchodziła w skład dóbr królewskich, należących do starostwa libuskiego.
Pierwsza wzmianka o funkcjonującym w Binarowej kościele pochodzi jednak dopiero z 1415 roku. Obecna świątynia parafialna jest drugą z kolei po pożarze pierwszego kościoła pod koniec XV w., a powstała około 1500 roku. Nie wiadomo dokładnie kiedy odbyło się jej poświęcenie i konsekracja.
Kościół p.w. św. Michała Archanioła to jednonawowa budowla gotycka z drewna jodłowego, o konstrukcji zrębowej, obita gontem i podbita blachą, z najstarszą znaną drewnianą wieżą przykościelną o konstrukcji słupowo-ramowej. Przed świątynią stoi murowana, neogotycka dzwonnica z 1901 r. z dzwonami, z których najstarszy pochodzi z XV w.
W trakcie upływających lat wielokrotnie dokonywano konserwacji utrzymujących świątynię w jak najlepszym stanie: w 1641 r., na początku XIX w. oraz w latach 1953-1956. W 1908 r. poważnie zniekształcono jej bryłę między innymi przez zmianę pokrycia dachu z gontowego na miedzianą blachę, a także wymianę szalunku gontowego ścian na deskowanie.
Wnętrze świątyni zdobi piękna, zabytkowa polichromia nieznanego autorstwa z XVI i XVII w. ukazująca między innymi sceny z Nowego Testamentu oraz widoki ówczesnego Biecza. W ramach podjętych w 1992 roku prac, m. in. wymieniono poszycie deskowe na gont i przywrócono wieży pierwotny kształt.
Pod względem wartości artystycznej kościół w Binarowej należy do najcenniejszych i najlepiej wyposażonych budowli tego typu zachowanych w Europie środkowej.
W 2003 roku kościół w Binarowej wraz z innymi kościołami Małopolski i Podkarpacia został zapisany na liście światowego dziedzictwa UNESCO, znajduje się też na szlaku architektury drewnianej.
Uzasadnienie wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO: harmonijne połączenie walorów historycznych, architektonicznych i artystycznych, najcenniejsza polichromia spośród wszystkich drewnianych kościołów Małopolski.
Kościół w Binarowej bardzo ucierpiał podczas ubiegłorocznej, czerwcowej powodzi. Woda naruszyła jego konstrukcję i konieczne było jej ustabilizowanie. W pierwszej kolejności zabezpieczano cenne malowidła ścienne z XVII wieku, dopiero potem przystąpiono do stabilizacji podłoża. W tym celu sprowadzono wiertnicę, dzięki której pracownicy umieścili w podłożu ponad 100 betonowych pali. Prace idą pełną parą, ale nie wiadomo kiedy się zakończą. Wciąż trzeba olbrzymich sum na kolejne etapy remontu. Mimo robót, kościół wciąż odwiedzają turyści.
- Informuję, że nie ma wejścia do środka, ale i tak przyjeżdżają - mówi przewodniczka Małgorzata Nalepa.
Dzieki odsłonięciu - w celu zabezpieczenia i renowacji - ścian świątyni mieliśmy wyjątkową okazję podziwiania fragmentów polichromii, które normalnie nie są widoczne ponieważ zasłonięte są amboną, ołtarzami, rzeźbami i obrazami. A jest co oglądać bo wnętrze kościoła pokryte jest malowidłami tak, że niemożliwe jest znalezienie choćby jednego pustego fragmentu. Od sufitowych, patronowych (wykonywanych przy użyciu patronów czyli szablonów) arcydzieł, po wizerunki apostołów, świętych, aniołów, średniowieczne przedstawienia Nieba i Piekła (z diabłami przypominającymi wyglądem świnie) oraz wypisane na belkach teksty modlitw.
W kościele została zerwana cała dawna posadzka, wybrano ziemię na głębokość 70 centymetrów. Odkrywka ujawniła nieznane dzieje świątyni w Binarowej. W narożnikach kościoła - zgodnie z przewidywaniami - natrafiono na ludzkie szczątki. Tam kiedyś chowano ludzi. Najstarsze pochówki pochodzą z XV wieku więc pamiętają czasy sprzed powstania obecnego kościoła. Po zakończeniu remontu pozostaną w dotychczasowym miejscu.
Istnienie pierwszej, drewnianej budowli sakralnej potwierdzają wykopane naczynia ceramiczne. Ich kształt i rodzaj wskazuje, że powstały w pierwszej połowie XIV wieku.
Największe jednak zaskoczenie wzbudził murowany schowek odkryty pod głównym ołtarzem. Tajemnicza skrytka o wymiarach 40 na 50 centymetrów miała metr głębokości. Jakież było zdziwienie, kiedy w końcu udało się ją otworzyć. W środku leżał rozbity kieliszek, ludzkie szczątki i... kość kurczaka. Jak tam się znalazła, nie wiadomo. Prawdopodobnie zostawili ją ludzie, którzy układali ostatnią warstwę posadzki w XIX wieku. Później bowiem skrytka pozostawał zamknięta.
Pod ołtarzem znaleziono także XVII-wieczną monetę. To kolejny pieniądz odkryty w czasie prac. Dwa są miedziane - jeden srebrny. Wszystkie trafią, zapewne do binarowskiego muzeum.
Obecnie w kościele, w miejsce poprzedniej betonowej, układana jest nowa posadzka ceramiczna, wykonana ręcznie i nawiązująca swoim wyglądem do pierwotnej z czasów powstania świątyni.
autor: Rafał Zięba
Bibliografia:
Wikipedia
Strona parafii św.Michałą Archanioła w Binarowej
Gazeta Krakowska
Zdjęcia zostały wykonane przez uczestników wyprawy Klubu Podróżników "Śródziemie" na Pogórze Ciężkowicko-Rożnowskie.
{jcomments on}
