Pierwsza wyprawa fotograficzna w Tatry

 

 

 

 

 

 

Morskie Oko w Tatrach. W czasie tej sesji fotograficznej wykonano kilka zdjęć, różniących się pomiędzy sobą położeniem tratwy przy brzegu jeziora.

 

 

 

 

 

 

 

Fotografie Szuberta wielokrotnie nagradzane na wystawach krajowych i zagranicznych były rozpowszechniane w formie zdjęć naklejanych na karty albumowe i kartony firmowe, drukowane w heliograwiurze i metodą światłodruku, a później wydawane w formie pocztówek przez wiele lat popularyzowały Tatry i Zakopane wśród mieszkańców ziem polskich i całej Europy.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jednakże...

Za pierwszego fotografa Tatr uważa się Walerego Rzewuskiego (1837- 1888), który wyprawił się w nie latem 1859 roku. Podczas swej drugiej wyprawy w roku 1860 z pewnością był gościem właścicieli dóbr zakopiańskich Klementyny i Edwarda Homolacsów, bo wykonał stereoskopowe zdjęcia dworu w Kuźnicach. Fotografował miejsca łatwo dostępne, cieszące się popularnością wśród letników (Dolinę Strążyską, Dolinę za Bramką i „pochmurną dolinę" jak wówczas nazywano Dolinę Kościeliską), ale wyprawił się także do Doliny Pięciu Stawów i do Morskiego Oka. Posługiwał się prostym aparatem jednoobiektywowym, który pozwalał na uchwycenie tylko niewielkiego wycinka pejzażu.

Rok po pierwszej wyprawie Rzewuskiego, w sierpniu 1860 roku w Tatrach pojawił się początkujący fotograf Marcin Olszyński (1829-1904). Towarzyszyli mu malarze: Wojciech Gerson (1831-1901), Alfred Schouppé (1812-1899) i Julian Cegliński (1827-1910). Nie wiemy, jakie zdjęcia wykonał Olszyński, ale śladem tej wyprawy jest akwarela Gersona W Tatrach. Wycieczka artystów nad Smreczyński Staw, 1860, znajdująca się w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.

Po Walerym Rzewuskim i wyprawie warszawskich artystów Tatry fotografował Hermann Wilhelm Vogel (1834-1898), profesor w Akademii Rzemiosł w Berlinie. Przybył on do Zakopanego latem 1871 roku na zaproszenie barona Ludwika Eichborna, właściciela dóbr zakopiańskich. Zdjęcia Vogla z pobytu w Tatrach ukazały się w Berlinie, jako złożony z osiemnastu fotografii album Die Hohe Tatra. Vogel fotografował nieopodal Kuźnic. Wykonał też kilka zdjęć w Dolinie Strążyskiej i Kościeliskiej. W czasie jednej z wycieczek przez Halę Gąsienicową i Zawrat dotarł do Doliny Pięciu Stawów Polskich. Jak sam pisze w relacji z podróży, w ciągu całego dnia udało mu się zrobić tylko dwa zdjęcia. Wydanie w Berlinie teki ze zdjęciami Vogla była jedną z pierwszych prób szerszego propagowania piękna pejzażu Tatr.
W latach 70. XIX wieku, dzięki inicjatywom powstających w tym czasie towarzystw, fotografia tatrzańska staje się coraz bardziej popularna. Założone w 1873 roku Węgierskie Towarzystwo Karpackie doceniło jej rolę propagandową i zachęciło zawodowego fotografa Karola Divalda (1830- 1897) do przygotowania albumu z wykonanych przez niego wcześniej fotografii. Żywiołem Divaldów (fotografią zajmowali się również jego synowie) była „węgierska strona Tatr", odwiedzana również chętnie przez polskich turystów, i jej liczne malownicze wodospady i stawy.
Po północnej stronie, w Zakopanem, inicjatorem i sponsorem „zbierania widoków Tatr" stało się Towarzystwo Tatrzańskie, a właściwie jego najaktywniejszy działacz, krakowski malarz, autor przewodników po Tatrach Walery Eljasz (1841-1905). Za jego sprawą do zdejmowania widoków tatrzańskich zaangażowano znanego krakowskiego fotografa Awita Szuberta (1837-1919), który dzięki dotacjom udzielonym przez Towarzystwo przygotował dwa albumy: Album widoków tatrzańskich (1876) i Widoki Tatr i Pienin (1878) – w sumie pięćdziesiąt osiem zdjęć Tatr po stronie polskiej i „węgierskiej" (słowackiej). To dużo, zważywszy, że fotograf musiał mieć pod ręką całe laboratorium, niezbędne do wywoływania zdjęć w górach. Szubert nie znał Tatr. W wyborze tematów kierował się wskazówkami Eljasza, co potwierdza ich korespondencja. Szubert fotografował Zakopane i już wtedy słynne doliny, Kościeliską i Strążyską. Nie ominął także chętnie odwiedzanej przez polskich turystów „węgierskiej strony" Tatr: Doliny Białej Wody. Wyprawiał się również w wyżej położone partie Tatr: na Halę Gąsienicową, do Morskiego Oka i Doliny Pięciu Stawów Polskich. Był chyba pierwszym fotografem, który wszedł na Krzyżne, Zawrat i Czerwone Wierchy, aby zdejmować panoramiczne widoki. Dorobek Awita Szuberta jest ceniony za perfekcję warsztatową i artyzm. Jego fotografie charakteryzują się przemyślaną kompozycją, w której nie ma nic przypadkowego. Nie bez wpływu na umiejętność ujęcia tematu było artystyczne wykształcenie fotografa i uprawiane przez niego malarstwo pejzażowe.
Po Szubercie, w latach 80. XIX wieku, Tatry fotografował Stanisław Bizański (1846-1890). I tu także spiritus movens przedsięwzięcia był, zaprzyjaźniony z rodziną Bizańskich, Walery Eljasz. W jego zapiskach, znajduje się „Spis zdjętych we fotografii widoków tatrzańskich przez Józefa Głogowskiego dla zakładu St. Bizańskiego". Spis wskazuje, że wszystkie zdjęcia do wydanych później albumów, autoryzowane przez Stanisława Bizańskiego, wykonał Głogowski, który, zapewne był jego pracownikiem. Plonem wyprawy fotograficznej Głogowskiegow sierpniu 1889 roku było łącznie osiemdziesiąt zdjęć. Fotografował w rejonie Hali Gąsienicowej, Doliny Pięciu Stawów Polskich, Morskiego Oka, Doliny Białej Wody, Kościeliskiej, Małej Łąki i popularnych dolin reglowych: Strążyskiej, Białego, Za Bramką

Porównując daty, kiedy fotografowali: Walery Rzewuski (1859 i 1861), Marcin Olszyński (1860), Hermann Wilhelm Vogel (1871), Karol Divald (ok. 1873), Awit Szubert (1876-78, 1881 i później), Stanisław Bizański (1885) i Józef Głogowski dla S. Bizańskiego (1889) zobaczymy, że zestawy zdjęć poszczególnych fotografów powstawały w odstępach kilku lat, a ich tematyka się powtarzała. Ale każdy z autorów ujmował temat inaczej. Przyjeżdżali do Zakopanego na krótkie pobyty, z zamiarem sfotografowania tylko widoków tatrzańskich, Kuźnic czy samej wsi, ewentualnie górali – takie tematy się wtedy fotografowało, to było ciekawe. Niektórzy wydawali albumy, których celem było rozsławienie piękna Tatr i zachęcenie do przyjazdu. Albumy były też świadectwem sztuki fotograficznej ich autorów i tytułem do sławy.

Fotografie Rzewuskiego, Szuberta, Bizańskiego do dziś budzą zachwyt i nostalgię za światem, który bezpowrotnie przeminął – jak w wierszu Adama Znamirowskiego "Tęsknota"