Gotycki pocysterski zespół klasztorny w Pelplinie

Gotycki pocysterski zespół klasztorny – kościół z końca XIII-poł. XIV wieku, sklepiony w XIV, XV w. i 1557 r. (Antoni Schultes z Gdańska), odnawiany i częściowo rekonstruowany w latach 1894-99, duża trójnawowa bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi o układzie nawy głównej imitującej układ halowy, z prosto zamkniętym prezbiterium i transeptem; bogate wyposażenie wnętrza – gotyckie stalle z połowy XV w., najcenniejsze w Polsce, o bogatej dekoracji, wielki manierystyczny ołtarz główny z lat 1623-24 z obrazami Hermana Hana (Koronacja Marii, Wizja św. Bernarda) oraz bogatą dekoracją rzeźbiarską, manierystyczne ołtarz w nawach bocznych i przy filarach nawy głównej z obrazami Hermana Hana (słynny Pokłon pasterzy), A. Stecha, B. Strobla i in.; do kościoła od południa przylega budynek dawnego klasztoru z XIV w. – trójskrzydłowy z wirydarzem i otaczającymi go krużgankami, w których malowidło gotyckie z XV wieku oraz obrazy z końca XVII w. malowane przez A. Stecha i jego warsztat.

Katedrę można zwiedzać indywidualnie lub z przewodnikiem. Należy zakupić bilety w Diecezjalnym Centrum Informacji Turystycznej.

Zwiedzanie codziennie - z wyjątkiem niedzieli - w godz. 9.00 - 17.00.

Bazylika jest świątynią ciągle używaną, mogą więc następować pewne modyfikacje w dostępności zwiedzania, związane z odbywającymi się w katedrze nabożeństwami.

Pierwszą budowlą, która powstała po przybyciu cystersów do Pelplina z Pogódek było oratorium (dziś kaplica św. Krzyża) wzniesione na planie prostokąta. Pomiędzy XIII i XVI w. nad Wierzycą zakonnicy wznieśli trójnawową świątynię – kościół Wniebowzięcia NMP, zabudowania klasztorne i gospodarcze. Od strony południowej przylegał do kościoła klasztor zbudowany wokół czworobocznego wirydarza. Kościół to trójnawowa, jedenastoprzęsłowa bazylika, przecięta w połowie dwunawowym, halowym transeptem. Warsztat budowlany świetnej klasy - regularność rzutu budowli, staranność wykonania elementów i detali architektonicznych. Portal płn. z 1-szej ćw. XV w. z bogatą dekoracją figuralną w archiwoltach i w strefie kapitelowej - aniołowie i święci – symbolika Niebieskiej Jerozolimy. Ponadto duży zespół konsol sklepiennych z dekoracją rzeźbiarską: w kościele, w krużgankach w refektarzu. Niezwykłej urody i smaku sklepienia powstawały stopniowo. Najwcześniejsze - gwiaździste, najpóźniejsze sieciowe i kryształowe z 1557 r. W latach 1602-3 między płd.-wsch. nawą boczną a północną ścianą ówczesnego kapitularza (dawnego oratorium) dobudowano nową zakrystię, która w 1714 r. otrzymała od strony kościoła barokowy portal. W 1645 r. utworzono w płn. części transeptu kaplicę rodziny Kosów, a w 1600 r. od zachodu dobudowano kruchtę, rozebraną w 1841 roku. W końcu XVII w. w płd. - zach. narożu południowego ramienia transeptu zbudowano spiralną klatkę schodową, prowadzące na piętro wschodniego skrzydła klasztoru. Między rokiem 1841 a 1842, po rozebraniu kruchty zachodniej, wbudowano w nawę główną przedsionek z późnogotycką emporą, na której zamontowano w 1845 r. organy. Po przeniesieniu stolicy diecezji chełmińskiej do Pelplina świątynia cysterska została katedrą. W latach 1894-1899 pod nadzorem J. Heisego z Gdańska przeprowadzono "oczyszczenia" architektury świątyni ze stosunkowo nielicznych naleciałości barokowych - zdjęto tynk z filarów i usunięto resztki polichromii o motywach roślinnych (regotyzacja), jaką w 1671 r. wykonał brat Eliasz. Zlikwidowano także kaplicę Kosów z 1644 r., umieszczając w tym miejscu kaplicę Najświętszego Sakramentu z neogotyckim ołtarzem - tryptykiem Najświętszego Serca Jezusowego.

Będąc w Pelplinie warto podjechać lub podejść kilkaset metrów, by odwiedzić Muzeum Diecezjalne w Pelplinie i zobaczyć słynną Biblię Gutenberga.

Do naszych czasów przetrwało 48 egzemplarzy tej najcenniejszej książki świata, z czego tylko 20 kompletnych. Najwięcej w USA – 14. Muzeum pelplińskie posiada dwutomową – jedyna w Polsce – wersję na papierze, mającą oryginalną XV-wieczną oprawę, wykonaną przez mistrza Henryka Costera z Lubeki. Całość obejmuje łącznie w dwóch tomach 641 kart zadrukowanych obustronnie w dwóch kolumnach o wymiarach 285 mm x 85 mm, zawierających 40-42 wierszy. Przed II wojną światową biblia przez Warszawę trafiła do Paryża. Stamtąd w 1940 r. wywieziono ją do Londynu, a potem Kanady. Do Pelplina powróciła w 1959 r.

W Pelplinie (pomorskie) znajduje się jeden z największych kościołów w Polsce liczący 84 m długości, wybudowany w XIV wieku
Ołtarz główny, który został ufundowany przez opata Lenarda II w XVII wieku, zaliczany jest do największych na świecie. Jego ozdobą jest dużych rozmiarów obraz namalowany w XVII wieku przez gdańskiego artystę Hermana Hana – „Koronacja Najświętszej Marii Panny”.

Wyposażenie: 23 ołtarze, z których główny uznawany jest za najwyższy w tej części Europy (25,5m) z obrazami Hermana Hana - „Koronacja Maryi Panny” i „Wizja św. Bernarda”, w ołtarzu bocznym - ”Wniebowzięcie NMP”, tajemniczy z artystycznym wyrazem, nastrojowy nokturn o silnych światłocieniowych kontrastach w typie rembrandtowskim - „Pokłon pasterzy” (w predelli). Z najstarszego wystroju kościoła zachowały się: niewielki fragment polichromii przedstawiający Świętego Krzysztofa, freski neogotyckie projektu Fryderyka Stummela, wykonane zostały przez autora i jego uczniów.