Bazylika kolegiacka Grobu Bożego w Miechowie
W sanktuarium Grobu Bożego w Miechowie znajduje się najstarsza w świecie replika Grobu Chrystusa w Jerozolimie. Kościół miechowski z został zbudowany na złożonej przez pobożnego rycerza Jaksę autentycznej ziemi z góry Golgoty, przywiezionej w workach w 1163 r. do Miechowa. W 1099 r. Gotfryd de Bouillon osadził grupę 20 kanoników świeckich przy Bazylice Grobu Bożego w Jerozolimie. W 1114 r. powstało zgromadzenie bożogrobców, aby stróżować przy najświętszym miejscu chrześcijaństwa – Grobie Chrystusa.
Kolegiata Grobu Bożego w Miechowie – miechowska kolegiata jest trzynawową trójprzęsłową bazyliką gotycką z XIV/XV wieku z fragmentami romańskimi z pierwszego trzydziestolecia XIII wieku, przebudowaną w stylu późnobarokowym w drugiej połowie XVIII wieku. Jest siedzibą Miechowskiej Kapituły Kolegiackiej. W 1996 roku uzyskała od Jana Pawła II tytuł Bazyliki mniejszej.
Pierwszy kościół pw. Grobu Pańskiego był zbyt mały, dlatego w latach 1235-1293 podjęto budowę nowego romańskiego kościoła, poświęconego przez bpa Prokopa. Miechowska świątynia znaczenia nabrała po opanowaniu Jerozolimy przez muzułmanów - Miechów był wówczas celem pielgrzymek całej ówczesnej Europy. W 1379 r. kościół spłonął w pożarze miasta. Gruntownie odbudowany w stylu gotyckim w latach 1394-1410, ulegał jeszcze kilkakrotnym pożarom (m.in. w 1506 r. i 1745 r.). Dzisiejszy wygląd pochodzi z przebudowy dokonanej w XVIII wieku w stylu barokowym.
Kaplica Grobu Chrystusa na dziedzińcu wewnętrznym klasztoru znajduje się – gotycko-renesansowa kopia kaplicy w Jerozolimie, w niej Grób Pański oraz kopia Całunu Turyńskiego. Miechowska kopia Grobu Pańskiego została zbudowana około 1530 roku w linii wschód-zachód, tak jak grób w Jerozolimie. Odpowiada opisowi biblijnemu: łoże grobowe znajduje się po prawej stronie (pomieścić może pięć osób), posiada małe wejście, (by zajrzeć do środka trzeba się przed nim mocno schylić), zasunąć go można dużym kamieniem. Wymiary wewnętrzne są bardzo zbliżone lub identyczne w stosunku do pierwowzoru jerozolimskiego. Z okresu budowy grobu pochodzą prawdopodobnie renesansowe malowidła zdobiące jego kopułę, odkryte na przełomie lat 2008-2009.
ul. Warszawska 1
32-200 Miechów
https://www.bazylikamiechow.pl/
Do kościoła przylega klasztor, pierwotny z 2. poł. XII w., odbudowywany i rozbudowywany w XIX, XV, XVI oraz w XVII w. Na parterze dookoła wirydarza – krużganki gotycko – renesansowe. W pobliżu kościoła – dawny dom generała zakonu zwany „zamkiem”, piętrowy, późnobarokowy, z 2.poł. XVIII w.
Czy wiesz, że…
Osiedlając się w XII w. w Polsce – w Miechowie, bożogrobcy wprowadzili tu swoją specyficzną liturgię i nabożeństwa, wcześniej nieznane, m.in. rozpowszechnili zwyczaj urządzania grobu Chrystusa w kościołach w Wielki Piątek.
Po kasacie zakonu w Miechowie władze carskie wywiozły z biblioteki zakonnej 17 skrzyń starodruków zawierających 4 644 tomy. Skrzynie wieziono barkami Wisłą do Warszawy, a potem wozami do Petersburga. Flisacy część ksiąg spalili dla… rozgrzewki.
Do kaplicy Grobu Bożego w Miechowie pielgrzymowała królowa Jadwiga w podzięce za oczyszczenie jej z zarzutu wiarołomstwa.
Bożogrobcy Miechowscy zarządzali konwentami i posiadłościami w całej Europie, gdy domy i klasztory angielskie i niemieckie ogarnęła fala reformacji. Dokumenty zatwierdzane w Miechowie istnieją do dnia dzisiejszego m.in. w konwencie Kanoniczek Grobu Bożego w Saragossie w Hiszpanii.
15 lipca 1099 r. Jerozolima, miejsce męki i śmierci Chrystusa, zdobyta została przez krzyżowców, dowodzonych przez Gotfryda z Bouillon. Jako pierwszy władca Królestwa Jerozolimskiego, przyjął On tytuł „obrońcy Świętego Grobu” i odnowił sanktuarium Grobu Chrystusa. Obok niego uformowała się grupa zakonników, strażników, do opiekowania się Grobem, odprawiania modlitw i nabożeństw. Władca Królestwa Jerozolimskiego ustanowił dwudziestu kanoników Grobu Świętego, a ich celem głównym była służba Boża w bazylice wznoszonej na Golgocie, stworzenie więzi duchowej miedzy ówczesnymi krzyżowcami oraz propagowanie cnotliwego stylu życia. Zadaniem duchowym kanoników było spełnianie posług duszpasterskich wobec pielgrzymów i modlitwa przy Grobie. Tak oto w 1099 r. powstał Zakon Stróżów Świętego Grobu Bożego zwany potocznie Bożogrobcami.
Na początku drugiej dekady XII w. zakon otrzymał regułę Św. Augustyna, a kilkanaście lat później zatwierdzony został przez kolejnych papieży.
W 1162 r., jak podaje rocznik miechowski na pielgrzymkę do ziemi świętej udał się książę Jaksa herbu Gryf, właściciel Miechowa i ziem okolicznych. Przyjmuje się, że w 1163 r. w drogę powrotną zabrał ze sobą zakonnika – bożogrobcę. Prawdopodobnie miał na imię Marcin i był z pochodzenia Francuzem, dlatego zwano go Gallem. Według legendy wracający z pielgrzymki Jaksa wiózł również kilka worków z ziemią z miejsca, gdzie znajdował się Grób Pański w Jerozolimie. Miała ona zostać wysypana pod fundamenty pierwszego kościółka ufundowanego przez Jaksę. Zakon otrzymał od fundatora w posiadanie trzy miejscowości: Miechów, Zagorzyce i Komorów. W niedługim czasie przystąpiono do budowy kościoła
i klasztoru w Miechowie.
Ważnym etapem w rozwoju kongregacji miechowskich bożogrobców było wystawienie w 1198 r. dokumentu przez Monachusa, patriarchę kościoła Zmartwychwstania w Jerozolimie. Dyplom ten poświadczał dotychczasowe nadania i samodzielność klasztoru miechowskiego od wpływu patriarchy, i jak tłumaczą to znawcy tematu zezwalał na przyjmowanie darowizn i kierowanie się „własną polityką” gospodarczą i duchowną, zgodnie z miejscowymi realiami.
Historia miechowskiej parafii jest nierozerwalnie związana z Zakonem Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego (Ordo Canonicorum Regularium Custodum Sacrosancti Sepulchri Domini Hierosolymitani), popularnie zwanych bożogrobcami bądź miechowitami.
Chociaż prowadzenie parafii nie należało do zasadniczych zadań wspólnot zakonnych, to jednak placówki zakonne sprawowały opiekę duszpasterską, a także obejmowały parafie, w wyniku zgody władz kościelnych. Taką zgodę uzyskali bożogrobcy na mocy bulli papieża Urbana IV z 26 IX 1262 r. Tam, gdzie zakon posiadał prawo patronatu mogli oni obsadzać stanowiska kościelne, dodatkowo w 1262 r. zgodnie z wolą papieża bożogrobcy uzyskali egzempcję w szerokim zakresie spraw, co można najprościej wytłumaczyć, jako uzyskanie kompetencji władz zakonnych do czuwania nad pracą duszpasterską w parafiach przez nich kierowanych.
Można, zatem przyjąć, że bożogrobcy prowadzili parafię, co najmniej od II poł. XIII w. a niektórzy przesuwają jej powstanie na koniec XII w. Jej najstarszy okręg tworzyły niewątpliwie Miechów, Zagorzyce i Komorów, oraz miejscowość o tajemniczej nazwie Coccha – dziś łączona z miejscowością w okolicach Szczepanowic nad Parkoszówką. W I poł. XIII w. parafia powiększyła się o Jaksice, które w 1230 r. stały się w całości własnością miechowitów.
Istotną rolę w życiu miechowskiej parafii odgrywała szkoła i szpital. Szkoła parafialna, posiadająca własny budynek, funkcjonowała przynajmniej od XIV w., miała ona wysoki poziom nauczania, o czym świadczy kadra naukowa, choćby przykład późniejszego świętego Jana Kantego, będącego wykładowcą w latach 1421-1429. W końcu XVIII w. pobierało naukę w niej 31 uczniów.
Szpital jak również kaplica szpitalna św. Barbary usytuowane były przy drodze krakowskiej. Kaplica ta była drewniana i wzniesiono ją w XVI w. Na potrzeby szpitala były przewidziane odpowiednie dochody z dóbr zakonnych. W 1783 r. przebywało w nim ok. 4 osoby.
W parafii miechowskiej istotnym elementem życia religijnego były nabożeństwa odprawiane w kościele parafialnym, szczególnie uroczystą oprawę miały nabożeństwa w dni odpustowe. Inną forma aktywności religijnej były pielgrzymki, istniało tez kilka bractw. Najwcześniej poświadczonym jest bractwo św. Anny, zawiązane ok. 1602 r., istniało również Bractwo Różańcowe – od 1638 r., Bractwo Grobu Chrystusa od 1653 r. oraz Bractwo Szkaplerza (1792 r.)
XIX w. charakteryzował się poważnymi zmianami w strukturze organizacyjnej parafii Miechów. Po kasacie zakonu w 1819 r. kościół klasztorny stał się ośrodkiem duszpasterskim w ramach diecezjalnej organizacji parafialnej. Od 1818 r. Miechów ustanowiono siedzibą dekanatu, który w I poł. XIX w. liczył 11 parafii. W II poł. XIX w. dekanat obejmował swym zasięgiem 40 parafii, na co miała wpływ sytuacja po Powstaniu Styczniowym, kiedy to władze państwowe uznały, że granice dekanatów będą się pokrywały z granicami powiatów.
XIX wiek był okresem, kiedy na terenie miechowskiej parafii funkcjonowały trzy kościoły. Świątynią parafialną był dawny kościół klasztorny pod wezwaniem Grobu Bożego, na cmentarzu istniał kościół św. Barbary, zaś w Siedliskach znajdował się kościółek pod wezwaniem Świętego Krzyża, wzniesiony w XV-XVI w. Szpital funkcjonujący już od kilku wieków, a o którym była już mowa – był instytucją parafialną i istniał przy kościele św. Barbary. W 1874 r. rozpoczęto budowę nowego szpitala w Miechowie pod wezwaniem św. Anny. Od 1902 r. obsługiwały go siostry miłosierdzia – szarytki, w 1905 r. urządzono przy nim kaplicę, a w 1910 r. utworzono przy miechowskim szpitalu kapelanię.
Okres II wojny światowej kaplicę szkolną (dawną cerkiew), Niemcy zajęli na magazyn zbożowy.
Okres powojenny – lata 1945- 1989 – to czas wielkich zmian w Polsce, a zarazem czas walki systemu politycznego z Kościołem Katolickim, co również nie ominęło i parafii
w Miechowie. To tylko dzięki wytrwałości i stanowczej postawie ówczesnych proboszczów miechowskich – ks. Jana Widłaka i ks. Stanisława Wesołowskiego, lokalna wspólnota kościelna przetrwała ten trudny czas.
W dniu 3 listopada 1996 roku papież Jan Paweł II nadał parafialnej świątyni miechowskiej miano Bazyliki Mniejszej. Akt ten zwieńczył wieloletnie dzieło proboszczów miechowskiego kościoła starających się o uzyskanie tego tytułu dla tak ważnego dla chrześcijaństwa polskiego obiektu kultu.
Ordynariusz diecezji kieleckiej ks. bp. Kazimierz Ryczan, dla dalszego podniesienia rangi miechowskiej bazyliki, erygował na mocy dekretu z dnia 24 grudnia 1997 roku Miechowską Kapitułę Kolegiacką.
W latach 2007-2011 po uzyskaniu funduszy z projektu unijnego przeprowadzono remont południowego skrzydła klasztoru oraz zamku generałów z przeznaczeniem na organizację Muzeum Ziemi Miechowskiej, które powstało w 2012 r.
