Najpiękniejsze zamki i obiekty obronne w Polsce
Czym jest Zamek? zespół budowli czy też elementów warownych oraz budynków mieszkalnych powiązanych w zamknięty obwód obronny. Zgodnie z przekazami, powstały w ustroju feudalnym jako ośrodek władzy książęcej. To siedziba możnowładcy, rycerza lub placówka militarna. Podstawową cechę takiego zespołu stanowił zamknięty obwód obronny, początkowo w postaci wałów ziemnych lub konstrukcji ziemno-drewnianej. W kolejnych okresach kamienny oraz ceglany, murowany. Istotnym elementem każdego zamku była studnia z wodą pitną. Stąd warownie chcące prowadzić skutecznie obronę i odpierać ataki przez wiele dni, musiały mieć dostęp do wody. Bez tego niemożliwe było utrzymanie obrony posiadając jedynie zbiorniki magazynowe.
Zgodnie z definicją Prof. Janusza Bogdanowskiego: zamek to samodzielne dzieło obronne o zabudowie zwartej, powstałe w okresie średniowiecza, łączące dominującą funkcję obronną z mieszkalną i gospodarczą. Zamek przystosowany był do obrony zamkniętym obwodem obronnym.
Polska nazwa „zamek” pochodzi od zamykania drogi lub „zamknięcie”. Pojawiła się w pierwszej połowie XIV wieku i zastępowano nią nazwy łacińskie castrum, castellum i arx.
Wawel, duma Krakowa i Polski. Także bardzo często błędnie nazywany jest Zamkiem Wawelskim. Wawel to wzgórze na którym został wzniesiony obiekt a właściwa nazwa to Zamek Królewski Na Wawelu.
Zamki w Polsce - 30 zamków polecanych do zwiedzania bez względu na pogodę. To propozycje odpowiednie także teraz, nie czekając do wakacji i tłumów przy kasach. Poza sezonem letnim najlepiej zwiedza się rozległe dziedzińce, wąskie korytarze czy mroczne podziemia.
Zamek Krzyżacki w Brodnicy, to gotycki murowany zamek konwentualny, zbudowany w pierwszej połowie XIV w. Okazałą formą jaka pozostała do dzisiaj to wysoka, 54-metrowa wieża widoczna dla każdego wjeżdżającego do Brodnicy. Na terenie zamku krzyżackiego w Brodnicy w jego piwnicach zlokalizowane są wystawy stałe i czasowe, natomiast wieża zamkowa jest punktem widokowym o wysokości 54 m., z którego można podziwiać przepiękną panoramę miasta.
Zamek w Bytowie to gotycki zamek krzyżacki, następnie książąt pomorskich z XIV-XV wieku. Pierwotnie zamek w Bytowie wzniesiony zostało w stylu gotyckim. Obecnie, z wyjątkiem dużych fragmentów murów zewnętrznych, większość obiektów pochodzi z przebudowy XVI-wiecznej lub zostało zrekonstruowanych już w XX w.
Królewski Zamek Będziński – Średniowieczny zamek w Będzinie, częściowo zrekonstruowany, jest jedną z największych atrakcji turystycznych Górnego Śląska i historycznej części zachodniej Małopolski. Wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego w systemie tzw. Orlich Gniazd w Małopolsce, 4,5 km od granicy ze Śląskiem, na wzgórzu nad Czarną Przemszą; wielokrotnie niszczony, odbudowany w 1956. W zamku można zobaczyć ciekawą ekspozycję dawnej broni i uzbrojenia ochronnego, będącą jedną z najokazalszych w kraju.
Zamek Czocha to obronny zamek graniczny położony w miejscowości Sucha, gmina Leśna, nad Zalewem Leśniańskim. To jeden z najbardziej tajemniczych i intrygujących zamków, na skraju Dolnego Śląska. Malownicze zabudowania zamku były tłem powstania filmów: Gdzie jest generał?, Wiedźmin, Legenda, Poza Lasem Sherwood (Beyond Sherwood Forest) oraz seriali Tajemnica twierdzy szyfrów, Dwa światy (Spellbinder) oraz Pierwsza miłość.
Zamek Królewski w Czorsztynie to ruiny gotyckiego zamku z XIV wieku, położone na wzgórzu nad Jeziorem Czorsztyńskim w granicach Pienińskiego Parku Narodowego. Na przeciwległym brzegu jeziora wznosi się Zamek Dunajec w Niedzicy.
Zamek Królewski w Dobczycach z XIV wieku, położony na skalistym wzgórzu nad Jeziorem Dobczyckim. W czasach Kazimierza Wielkiego mury miały od 5 do 9 metrów grubości, a zamek był silnie ufortyfikowaną twierdzą. Atrakcją wzgórza zamkowego jest punkt widokowy na Pogórze i Beskidy.
Zamek Zakonu Krzyżackiego w Gniewie z XIII wieku. Po trwającej 40 lat budowie był to, obok zamku w Człuchowie i zamku w Gdańsku, najpotężniejszy zamek Krzyżaków na lewym brzegu Wisły.
Zamek w Golubiu - Dobrzyniu, konwentualny zamek krzyżacki z przełomu XIII i XIV wieku, wzniesiony na wzgórzu górującym nad miastem, obecnie w granicach miasta Golub-Dobrzyń; zachowany w stylu gotycko-renesansowym.
Zamek w Gołuchowie wczesnorenesansowa murowana budowla o charakterze obronnym, która została wzniesiona w latach 1550–1560 gruntownie przebudowana w II połowie XIX w.
Zamek Grodziec to późnogotycki zamek położony w pobliżu wsi Grodziec, województwie dolnośląskim, na szczycie wzniesienia o tej samej nazwie. Został wybudowany na bazaltowym, powulkanicznym, stromym wzgórzu. Pierwsze wzmianki o średniowiecznym zamku pochodzą z 1155 i 1175 roku. Był to gród obronny Bobrzan.
Zamek w Janowcu to renesansowy zamek budowany w latach 1508–1526 na wysokiej skarpie wiślanej w Janowcu w powiecie puławskim. Widoczny ze wzgórza w Kazimierzu nad Wisłą.
Zamek w Krasiczynie, wybudowany w stylu renesansowo-manierystycznym, pierwotnie zbudowany na przełomie XVI i XVII w. Budowę zamku rozpoczął Stanisław Krasicki. Charakterystyczne dla niego są 4 odmienne wieże narożne: Boska, Papieska, Królewska i Szlachecka. Zamek jest otoczony parkiem. Od 20 kwietnia 2018 roku nosi status Pomnika Historii.
Zamek w Książu to zespół rezydencjalny znajdujący się na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego na Pogórzu Wałbrzyskim. Znajduje się na Szlaku Zamków Piastowskich. Jest trzecim co do wielkości zamkiem w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu). Jego niewielka część, w tym znajdujący się w części centralnej zamek piastowski, jest udostępniona zwiedzającym.
Zamek Kapituły Pomezańskiej w Kwidzynie wzorowany na zamkach krzyżackich. Do budowy istniejącego obecnie zamku przystąpiono na przełomie XIII i XIV wieku. Charakterystycznym elementem zamku jest największa na terenie państwa krzyżackiego wieża sanitarno-obronna - gdanisko - usytuowana w odległości 55 metrów od zachodniego skrzydła zamku na najniższych tarasach doliny wiślanej. Gdanisko jest połączone z głównym korpusem zamku najdłuższym na świecie gankiem wspartym na pięciu wysokich arkadach o wysokości kilkunastu metrów. Od 2018 zespół zamkowo-katedralny posiada status pomnika historii.
Zamek Biskupi w Lidzbarku Warmińskim z XIV wieku, należący do najcenniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce. Zamek posiada piwnice, które służyły jako magazyny żywności i więzienie; w ich części znajdowały się również piece do ogrzewania zamku ciepłym powietrzem. Od 2018 pomnik historii.
Zamek w Liwie to zachowana ruina gotyckiego zamku książęcego wzniesionego w XV wieku jako strażnica graniczna w miejscowości Liw. W odbudowanym dworze kancelarii oraz w wieży bramnej gotyckiego zamku swoją siedzibę ma muzeum historyczne. Jego ekspozycja prezentuje bogatą kolekcję broni i uzbrojenia z różnych epok.
Zamek Królewski w Lublinie, pierwotnie zbudowany w XII wieku, wielokrotnie przebudowywany, w latach 1831–1954 wykorzystywany jako więzienie, od 1957 siedziba Muzeum Lubelskiego. W XIII wieku do zamku dobudowano romański donżon (wieżę mieszkalno-obronną). XIV-wieczna Kaplica Trójcy Świętej, wybudowana jako fundacja Kazimierza Wielkiego, pokryta rusko-bizantyńskimi freskami z 1418, powstałymi na zamówienie Władysława Jagiełły, jest jednym z najcenniejszych zabytków w Polsce.
Zamek Królewski w Łęczycy z XIV wieku to budowla obronna wzniesiona przez króla Kazimierza Wielkiego. Niemal w całości został zbudowany z czerwonej cegły, osadzony na kamiennych fundamentach. Całość otoczona była murem o wysokości 10 m, z potężną ośmiokątną wieżą.
Zamek Krzyżacki w Malborku z XIII wieku a ściślej zespół zamkowy w Malborku, jest największym zamkiem na świecie pod względem powierzchni zabudowy. Zamek tradycyjnie dzielony jest na 3 części: Zamek Wysoki, Zamek Średni i Zamek Niski (przedzamcze).
Zamek Dunajec w Niedzicy z początku XIV wieku to średniowieczna warownia, położona na wzgórzu nad Jeziorem Czorsztyńskim, na obszarze Polskiego Spisza obok zapory nad Zbiornikiem Czorsztyńskim.
Zamek w Niemodlinie to późnorenesansowa budowla z elementami barokowymi oraz gotyckimi reliktami, znajdująca się w Niemodlinie, rezydencja książąt opolskich, niemodlińskich i strzeleckich. Murowany zamek wzniesiono na początku XIV wieku na miejscu XIII-wiecznej kasztelanii. W 2015 zamek w Niemodlinie trafił w ręce nowego właściciela, który zamierza przywrócić mu dawną świetność i ponownie otworzył go dla zwiedzających.
Zamek w Nowym Wiśniczu to budowla wczesnobarokowa z elementami renesansowymi. Położony na zalesionym wzgórzu nad rzeką Leksandrówką we wsi Stary Wiśnicz, wzniesiony przez Jana Kmitę w 2. połowie XIV wieku. Budowla otoczona jest fortyfikacjami bastionowymi z bramą wjazdową z początków XVII wieku.
Zamek w Ogrodzieńcu to zachowane i rekonstruowane ruiny zamku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowanego w systemie tzw. Orlich Gniazd. Zamek został wybudowany w XIV – XV w. przez ród Włodków Sulimczyków. Zamek leży na najwyższym wzniesieniu Jury Krakowsko-Częstochowskiej – Górze Zamkowej.
Zamek Kapituły Warmińskiej w Olsztynie został zbudowany w połowie XIV wieku w stylu gotyckim przez kapitułę warmińską, która była jego właścicielem do roku 1772. Zamek pełnił funkcje obronne oraz był siedzibą min. administratora dóbr kapituły.
Zamek w Olsztynie k/Częstochowy to zachowane ruiny zamku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, wybudowanego w systemie tzw. Orlich Gniazd, we wsi Olsztyn w województwie śląskim. Pierwsza wzmianka o zamku olsztyńskim, wtedy identyfikowanym jako zamek w Przemiłowicach, pochodzi z 1306 r., Wiadomo, że zamek istniał jednak już wcześniej. XIII-wieczne pochodzenie zamku potwierdziły prowadzone w latach 2010. badania.
Zamek w Rabsztynie to ruiny zamku wybudowanego na Wzgórzu Rabsztyńskim na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej na szlaku Orlich Gniazd. Wzmianki o pierwotnym zamku pochodzą z XIII w. Po trwającej kilka lat częściowej rekonstrukcji zamku, w 2009 r. oddano do użytku wieżę strażniczą i bramę główną. Po 20 latach starań i 2,5 letniej rekonstrukcji, w maju 2021r zamek ponownie otwarł swoje bramy dla turystów. Obecnie zamek prezentuje się bardzo okazale.
Zamek w Siewierzu to zachowane trwałe ruiny zamku biskupów krakowskich, którego początki drewniano–ziemnej siedziby kasztelanów sięgają XIII wieku. Początki murowanego zamku to prawdopodobnie początki 2 poł XIV w.
Zamek Tenczyn w Rudnie to ruiny zamku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, włączony w XIV wieku do kazimierzowskiego systemu tzw. Orlich Gniazd. Pierwsza wzmianka dotycząca okolic zamku Tenczyn, datowana jest na 24 września 1308 r. Ruiny zamku stoją na dawnym stożku wulkanicznym, będącym najwyższym wzniesieniem Garbu Tenczyńskiego (Góra Zamkowa). W lipcu 2016 r., w wyniku porozumienia zawartego między Gminą Krzeszowice a spadkobiercami Adama hr. Potockiego, ruiny zamku zostały ponownie otwarte dla zwiedzających.
Stary Zamek w Żywcu – zamek Komorowskich, następnie Habsburgów w Żywcu. Zamek znajduje się na miejscu średniowiecznego zamku, który został zniszczony w 1477 roku w wyniku akcji militarnej wojsk króla Kazimierza Jagiellończyka przeciwko Komorowskim. Przebudowa zamku nastąpiła w latach 1485-1500; dalsza rozbudowa miała miejsce w 1567 roku. Od 2005 r. Stary Zamek jest siedzibą Muzeum Miejskiego w Żywcu. W 2014 roku Habsburgowie zrzekli się roszczeń reprywatyzacyjnych do Starego Zamku i Parku Habsburgów.
opracowanie & foto: Albin Marciniak
