Ferdynand Antoni Ossendowski, pisarz i podróżnik, polski Karol May
urodził się 27 maja 1876 roku na kresach I Rzeczpospolitej w Lucynie, koło Witebska. Był synem lekarza Marcina Ossendowskiego i Wiktorii z Bortkiewiczów. Wśród badaczy zdarzają się również informacje o szlacheckim rodowodzie Ossendowskich, a także o ich tatarskim pochodzeniu. W młodości Ossendowski mieszkał w Kamieńcu Podolskim, gdzie rozpoczął edukację w gimnazjum, które ukończył po kolejnej przeprowadzce już w Petersburgu. Tam też studiował nauki matematyczno-przyrodnicze. Wskutek zamieszek w 1899 roku zmuszony był wyjechać do Paryża, gdzie studiował fizykę i chemię na Sorbonie. Po powrocie do Rosji zaczął pracę na Uniwersytecie Technicznym w Tomsku, szybko jednak porzucił karierę naukową i poświęcił się swojej prawdziwej pasji – podróżom. Po rewolucji bolszewickiej opowiedział się przeciwko komunizmowi, przez co w 1918 roku musiał uciekać z Petersburga. Przedostał się do Mongolii, gdzie przez krótki czas przebywał u boku Krwawego Barona – Romana von Ungern-Sternberga. Epizod ten z jego życia nie jest w pełni znany, do dzisiaj jednak istnieją teorie o udziale Ossendowskiego w ukryciu skarbu zrabowanego z Rosji przez Ungerna. Niewątpliwym pozostaje jednak fakt, że przeżycie tamtych podróży i wydarzeń wymagało od podróżnika niesamowitej siły i licznych umiejętności. Po pobycie w Nowym Jorku, w 1922 roku, powrócił do Polski i w okresie międzywojennym zajmował się publikowaniem swoich powieści, odbywaniem kolejnych podróży oraz pracą wykładowcy. Napisał ponad 70 książek, które przetłumaczono na wiele języków i w pewnym okresie należał do najbardziej poczytnych pisarzy na świecie. Zmarł 3 stycznia 1945 roku. Nie bez znaczenia dla pracy pisarza były jego kontakty z zachodem i tajne działania wywiadowcze przeciw komunistycznej Rosji. On sam nigdy jednak nie ujawnił żadnych szczegółów dotyczących tej sprawy, a archiwum zostało zniszczone jeszcze za jego życia. W odpowiedzi na jego postawę, ostrą krytykę i obnażenie systemu komunistycznego po wojnie cała jego twórczość została poddana cenzurze i zniknęła z obiegu czytelniczego. Książki wycofano z bibliotek, a nazwisko pomijano w niemal wszystkich opracowaniach. Dopiero po 1989 roku dzieła Ossendowskiego zaczęły odzyskiwać należne im miejsce w literaturze.
Ferdynand Antoni Ossendowski całe swoje życie poświęcił podróżom i odkrywaniu świata, co było tłem dla jego niesamowitych przygód i działań, a także celem samym w sobie. Wszystko co przeżył, starannie relacjonował w swoich powieściach. Pierwsze kroki jako podróżnik stawiał już w czasie studiów, kiedy jako asystent naukowy brał udział w licznych wyprawach badawczych – od Kaukazu, przez dorzecze Jenisej, okolice jeziora Bajkał, aż po Chiny, Japonię i Indie. Podróże Ossendowskiego wynikały też często z trybu życia, jaki prowadził i jego usposobienia, jak na przykład prace badawcze w Mandżurii, czy ucieczka z rewolucyjnej Rosji. Wydawał liczne publikacje i tworzył relacje dla europejskich i polskich gazet oparte na własnych doświadczeniach z Azji i podróżach po Afryce i Bliskim Wschodzie. W latach 30. XX wieku pisał też o urokach swojej ojczyzny i okolic – Huculszczyzny, Podola i Podkarpacia.
Życie Ferdynanda Antoniego Ossendowskiego obfitowało w szereg wydarzeń i przygód, które można by określić jako niezwykłe. Tym co stanowiło główny napęd działań podróżnika, były jego charakter i odwaga, które w połączeniu z burzliwością tamtych czasów pozwoliły na tworzenie wspaniałej literatury o znaczeniu podróżniczym i odkrywczym, nie pozbawionej jednak wymiaru społecznego. To niechęć i jawny sprzeciw wobec rewolucji bolszewickiej zmusiły Ossendowskiego do ucieczki z opanowanej wojną domową Rosji, o czym później opowiedział w powieści Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów. Książka ta opisuje najbardziej spektakularne osiągnięcie podróżnika, jakimi była przeprawa przez zimową tajgę, góry i pustynie, przez Mongolię do Chin - tereny całkowicie dziewicze, gdzie doświadczył życia ludzi bytujących od zawsze w symbiozie z naturą. Ten niesamowity wyczyn do dziś wzbudza wielki szacunek i uznanie, a relacja zapiera dech w piersi czytającego.
Ferdynand Antoni Ossendowski zyskał ogromne uznanie na całym świecie. Popularność jego książek szacowana liczbą przekładów czyni go najbardziej znanym polskim pisarzem po Sienkiewiczu. Uhonorowany został również przez Polską Akademię Literatury, która w 1936 roku za zasługi na polu literatury podróżniczej odznaczyła go Złotym Wawrzynem Akademickim. Jest też Kawalerem i Oficerem francuskiego Orderu Legii Honorowej oraz Kawalerem Orderu Palm Akademickich.
Ferdynand Antoni Ossendowski z racji niesamowitej popularności i dokonań bardzo często spotykał się z krytyką ze strony konkurencji, jednak próby podważenia jego osiągnięć nie były w stanie spowodować zmniejszenia zainteresowania jego twórczością. Francuski krytyk Pirfeu w piśmie L'Intransigeant ocenił: Jeżeli Ossendowski przeżył lub widział to wszystko, co opisuje, należy mu się nagroda wszystkich towarzystw geograficznych, jeżeli zaś utwory są dziełem wyobraźni, powinno mu się przyznać Nagrodę Nobla.
Ferdynand Antoni Ossendowski całe swoje życie poświęcił podróżom i odkrywaniu świata, co było tłem dla jego niesamowitych przygód i działań, a także celem samym w sobie. Wszystko co przeżył, starannie relacjonował w swoich powieściach. Pierwsze kroki jako podróżnik stawiał już w czasie studiów, kiedy jako asystent naukowy brał udział w licznych wyprawach badawczych – od Kaukazu, przez dorzecze Jenisej, okolice jeziora Bajkał, aż po Chiny, Japonię i Indie. Podróże Ossendowskiego wynikały też często z trybu życia, jaki prowadził i jego usposobienia, jak na przykład prace badawcze w Mandżurii, czy ucieczka z rewolucyjnej Rosji. Wydawał liczne publikacje i tworzył relacje dla europejskich i polskich gazet oparte na własnych doświadczeniach z Azji i podróżach po Afryce i Bliskim Wschodzie. W latach 30. XX wieku pisał też o urokach swojej ojczyzny i okolic – Huculszczyzny, Podola i Podkarpacia.
Życie Ferdynanda Antoniego Ossendowskiego obfitowało w szereg wydarzeń i przygód, które można by określić jako niezwykłe. Tym co stanowiło główny napęd działań podróżnika, były jego charakter i odwaga, które w połączeniu z burzliwością tamtych czasów pozwoliły na tworzenie wspaniałej literatury o znaczeniu podróżniczym i odkrywczym, nie pozbawionej jednak wymiaru społecznego. To niechęć i jawny sprzeciw wobec rewolucji bolszewickiej zmusiły Ossendowskiego do ucieczki z opanowanej wojną domową Rosji, o czym później opowiedział w powieści Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów. Książka ta opisuje najbardziej spektakularne osiągnięcie podróżnika, jakimi była przeprawa przez zimową tajgę, góry i pustynie, przez Mongolię do Chin - tereny całkowicie dziewicze, gdzie doświadczył życia ludzi bytujących od zawsze w symbiozie z naturą. Ten niesamowity wyczyn do dziś wzbudza wielki szacunek i uznanie, a relacja zapiera dech w piersi czytającego.
Ferdynand Antoni Ossendowski zyskał ogromne uznanie na całym świecie. Popularność jego książek szacowana liczbą przekładów czyni go najbardziej znanym polskim pisarzem po Sienkiewiczu. Uhonorowany został również przez Polską Akademię Literatury, która w 1936 roku za zasługi na polu literatury podróżniczej odznaczyła go Złotym Wawrzynem Akademickim. Jest też Kawalerem i Oficerem francuskiego Orderu Legii Honorowej oraz Kawalerem Orderu Palm Akademickich.
Ferdynand Antoni Ossendowski z racji niesamowitej popularności i dokonań bardzo często spotykał się z krytyką ze strony konkurencji, jednak próby podważenia jego osiągnięć nie były w stanie spowodować zmniejszenia zainteresowania jego twórczością. Francuski krytyk Pirfeu w piśmie L'Intransigeant ocenił: Jeżeli Ossendowski przeżył lub widział to wszystko, co opisuje, należy mu się nagroda wszystkich towarzystw geograficznych, jeżeli zaś utwory są dziełem wyobraźni, powinno mu się przyznać Nagrodę Nobla.
opracowanie
Kacper Szczygielski