Jerzy Jeliński
Pierwszy Europejczyk, pierwszy Polak, który objechał samochodem cały świat urodził się 21 czerwca 1901 roku w Warszawie. Jako najmłodszy w rodzinie pełnił rolę beniaminka, ulubieńca, darzonego przez matkę niezmierną miłością. Miał kilkoro starszego rodzeństwa. Po śmierci ojca wraz z matką przeprowadził się do wsi Miłosna. W 1915 roku matka z powodu ataku serca zmarła, przekazując przed śmiercią czternastoletniemu Jerzemu krzyżyk z relikwiami, służący mu później jako talizman. Jerzy uczęszczał do gimnazjum w Warszawie, gdzie w 6 klasie dobrowolnie wstąpił do milicji miejskiej. W wieku 16 lat jako jeden z pierwszych ochotników zaciągnął się do marynarki. Spełniał tam posługę Ojczyźnie jako podoficer, (mat) zawiadując na Pomorzu odcinkiem granicznym. W 1920 roku w uformowanej z batalionu morskiego kompanii „Mścicieli” czynnie walczył z bolszewikami o odzyskanie niepodległości. Ciężko ranny na froncie stanął przed groźbą amputacji ręki, którą cudem udało się uratować. Jerzy trafił do szpitala w Warszawie, gdzie w bólu i cierpieniu obmyślał plan rozsławienia za granicą niepodległej Ojczyzny. Wtedy w głowie Jelińskiego rodzi się plan podróży, która ma jeden cel: rozsławić Polskę. Po odzyskaniu zdrowia opuścił służbę wojskową. Ukończył szkołę morską na wydziale radiotelegraficznym. Za udział w kampanii otrzymał stopień bosmana, a ostatecznie został przeniesiony do kierownictwa marynarki wojennej w Warszawie. Zmarł w Warszawie 30 listopada 1986 roku. 30 maja 1926 roku w składzie: Jerzy Jeliński (lider), Eugeniusz Smosarski, Bruno Brettschneider i Jan Ława rozpoczęła się ekspedycja, której celem głównym było rozsławienie Polski
na arenie międzynarodowej. Podróżnicy wyruszyli specjalnie przystosowanym przez Centralne Warsztaty Samochodowe Fordem T, a sama wyprawa, dzięki pomocy ZHP, z prywatnego przedsięwzięcia stała się Ekspedycją Harcerzy Polskich Fordem Naokoło Świata. Jej członkowie zostali pożegnani przez największe osobistości państwowe, między innymi prezydenta I. Mościckiego i Marszałka J. Piłsudskiego, który powiedział wtedy: Gdy opaszecie flagą polską kulę ziemską, zameldujcie się u mnie, lecz w przeciwnym razie nie pokazujcie mi się na oczy. Tak też się stało. Wyprawa trwała 28 miesięcy, w ciągu których przebyli 78 tysięcy kilometrów,co wskazuje na niemal dwukrotne okrążenie Ziemi. Trasa wyprawy rozpoczęła się w Warszawie i biegła kolejno przez: Europę – teren Czechosłowacji, Austrii, Węgier, Jugosławii, Włoch; Afrykę – teren Tunezji, Algierii i Maroko, Amerykę Północną – teren Stanów Zjednoczonych; Azję – teren Japonii, Chin, Singapuru oraz Sri Lanki i ponownie Europę – teren Francji, Belgii i Niemiec. Skład ekipy w trakcie podróży wykruszał się. Jan Ława z powodów dyscyplinarnych został usunięty z grupy w Rzymie. Bruno Brettschneider odłączył się od niej w Algierii wykończony trudami przedzierania się przez piaski Sahary, z kolei Eugeniusz Smosarski zmuszony był przerwać wyprawę z powodu zakaźnej choroby oczu, która uniemożliwiła mu wjazd na teren Stanów Zjednoczonych. Jerzy Jeliński
kontynuował wyprawę sam, nieprzerwanie i zacięcie dążąc do realizacji zamierzonych celów. Podczas przejazdu, uczestników ekspedycji podejmował między innymi: prezydent Czechosłowacji Tomáš Masaryk, prezydent Austrii Michael Hainisch, admirał Miklós Horthy, premier Włoch Benito Mussolini, Papież Pius XI, prezydent Stanów Zjednoczonych John Calvin Coolidge Jr., japoński minister i premier baron Shimpei Goto, premier Francji Gaston Doumergue, król Belgii Albert I Koburg.Ostatecznie Jeliński zameldował się w Warszawie 30 października 1928 roku, stanął przed marszałkiem i rzekł: Melduję posłusznie Panu Marszałkowi, że przejechawszy 4 kontynenty świata, opasałem flagą polską kulę ziemską.
Wyprawa dookoła świata była największym osiągnięciem Jerzego Jelińskiego, które rozsławiło go nie tylko w ojczyźnie, ale i na całym świecie. Podczas odbywania podróży polscy skauci byli na czołówkach gazet. O ich wyczynie wspominano w ponad dwóch tysiącach artykułów, których autorzy pochlebnie wypowiadali się o Polsce. Jeliński odwiedził niemalże wszystkie polskie placówki konsularne i dyplomatyczne, a spotykając się z Polakami na obczyźnie wygłosił 150 odczytów. Chciał również unaocznić obcokrajowcom istnienie niepodległej Polski. Wyprawa uznawana była za niepospolity wyczyn sportowy imponujący międzynarodowym sportowcom.Na jej podstawie powstała książka Pod Polską flagą samochodem naokoło świata. Podróż skauta Jerzego Jelińskiego napisana przez Władysława Umińskiego. Jerzy Jeliński 20 września 1929 roku za swój wyczyn został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, nadawanym za przysłużenie się Państwu Polskiemu i jego obywatelom. Odpowiadając na jedno z pytań zadane po podróży, Jerzy Jeliński określił siebie w następujący sposób: Nie jestem bynajmniej podróżnikiem, nie przedsięwziąłem nic takiego, co by mogło stanąć w jednym rządzie z czynami Stanleya lub Livingstone’a. Jestem przede wszystkim Polakiem. Jedynym moim pragnieniem było prowadzić, w miarą środków, propagandę na rzecz mojej ojczyzny w szerokim świecie. Dlatego też postanowiłem sobie, bez względu na trudności i przeszkody, nie tylko rozpocząć, ale i dokończyć moją podróż, ażeby nie powiedziano, że Polacy nie posiadają dość wytrwałości…Ale te wszystkie przejścia, nieraz bardzo przykre i bolesne, osładzała nam myśl, że ponosimy je dla naszej ojczyzny, która niestety, dla wielu, wielu mieszkańców kuli ziemskiej jest dotąd terra incognito.
Bibliografia:
Umiński W. (1929).Pod Polską flagą samochodem naokoło świata. Podróż skauta Jerzego
Jelińskiego. Pomorska Drukarnia Rolnicza, Toruń.
Netografia:
http://marie-www.ee.pw.edu.pl/~kwestorm/jelinski/podroz.htm
https://audiovis.nac.gov.pl/search/642082fe671b0a174ce3cd9549dbebc0:3/
oprac: Magdalena Dyrda
