Radiostacja gliwicka
Najwyższa na świecie drewniana konstrukcja, jako radistacja czynna do dzisiaj. Drewniana wieża nadawcza położona w województwie śląskim w mieście Gliwice w pobliżu ul. Tarnogórskiej. Wysokość 111 m daje jej status najwyższej zbudowanej w całości z drewna konstrukcji na świecie. Obecnie kompleks wieży i otaczających budynku tworzy Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów – Radiostacja Gliwice. Jest to oddział Muzeum w Gliwicach.
Wieża antenowa Radiostacji Gliwickiej stanowi część zbudowanego w połowie lat trzydziestych XX wieku kompleksu radiowej stacji nadawczej. Poza wieżą antenową i radiostacją do kompleksu zaliczają się także dwa budynki mieszkalne przeznaczone pierwotnie dla pracowników obsługi. Radiostacja Gliwicka jest obiektem w pierwszym rzędzie utożsamianym ze zdarzeniem nazwanym w historiografii drugiej wojny światowej prowokacją gliwicką. Warto jednak pamiętać, że jest to także interesujący zabytek techniki radiowej.
Wieża
Najcenniejszy obiekt kompleksu stanowi wieża nadawcza, uchodząca obecnie za najwyższą budowlę drewnianą na świecie (111m). Jej budulcem jest drewno modrzewiowe, szczególnie odporne na szkodniki i czynniki atmosferyczne. Drewnianą konstrukcję spaja ponad 16 tysięcy mosiężnych śrub. Starannie konserwowana, zdaniem naukowców, ma przed sobą jeszcze wiele lat bezpiecznego funkcjonowania. Wieża jest ciągle użyteczna. Dźwiga obecnie kilkadziesiąt anten, m.in. obsługujących Śląską Sieć Metropolitalną, Gliwickie Centrum Ratownictwa, sieci telefonii komórkowej i internet bezprzewodowy. Szczególnie atrakcyjnie wieża wygląda o zmroku. Oświetlona ośmioma potężnymi reflektorami widoczna jest z odległości wielu kilometrów.
Dwie radiostacje?
Nowa stacja nadawcza, znana dzisiaj jako Radiostacja Gliwicka, zbudowana została w latach 1934-35 przez berlińską firmę Lorenz przy ul. Tarnogórskiej. Zainstalowano w niej nadajnik o mocy 8 kW, pracujący na fali średniej 243,7 m (1.231 kHz). Powstała w odległości ok. 4 km od wcześniej funkcjonującej w mieście radiostacji. Pierwsza przeznaczona dla Górnego Śląska radiostacja powstała w Gliwicach w 1925 roku przy ul. Radiowej. Miała moc 1,5 kW, zwiększoną w 1927 roku do 5 kW. Jednak szybki postęp w technice radiowej sprawił, że w połowie lat trzydziestych podjęto decyzję o zwiększeniu mocy gliwickiego nadajnika. W tym celu, z uwagi na uwarunkowania techniczne, konieczne było wybudowanie stacji nowego nadajnika w pewnym oddaleniu od działającej stacji radiowej. W starej radiostacji, gdzie mieściły się od mementu powstania stacji nowego nadajnika już tylko studia mikrofonowe, nadal powstawały programy lokalne. Podobnie jak audycje radia wrocławskiego, przesyłane były do nowej radiostacji kablem teletechnicznym. We wnętrzu drewnianej wieży umieszczona została antena pionowa. Na jej szczycie zainstalowano sztuczne przedłużenie anteny, aby osiągnąć długość połowy fali, co zapewniało najkorzystniejsze warunki emisji. Dobry odbiór w ciągu dnia możliwy był w promieniu kilkudziesięciu kilometrów. Nocą, dzięki odbiciu od jonosfery, fale radiowe z Gliwic docierały do całej Europy, a nawet Ameryki Północnej. Gliwicka Radiostacja retransmitowała audycje rozgłośni wrocławskiej oraz programy lokalne. W historycznej radiostacji zachowało się sporo oryginalnej przedwojennej aparatury, m.in. kompletny system chłodzenia lamp nadawczych wodą destylowaną. Bezpośrednio po zakończeniu wojny Radiostacja nadawała programy Radia Katowice, a w latach 1950-56 zagłuszała Radio Wolna Europa i inne rozgłośnie zachodnie. Od roku 1957 do 2002 w budynku głównym produkowano nadajniki radiowe i osprzęt elektroniczny dla Telekomunikacji. W 2002 roku Samorząd Miasta Gliwice wykupił całą trzyhektarową posesję z zabudowaniami. Od 2005 roku Radiostacja jest oddziałem Muzeum w Gliwicach. Obiekt znajduje się na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.
Co zdarzyło się w Gliwickiej Radiostacji 31 sierpnia 1939 roku?
31 sierpnia 1939 o godz. 20.00 do radiostacji w Gliwicach – leżących wówczas w granicach Rzeszy Niemieckiej, w strefie przygranicznej z Polską – wtargnęło kilku uzbrojonych, w cywilnych ubraniach esesmanów. Dowodził nimi Alfred Naujocks. Wyznaczony przez Reinharda Heydricha, szefa Głównego Urzędu Służby Bezpieczeństwa Rzeszy, działającego na bezpośrednie polecenie Hitlera. Akcja otoczona była najściślejszą tajemnicą. Napastnicy sterroryzowali załogę stacji radiowej i nadali po polsku komunikat: „Uwaga! Tu Gliwice. Rozgłośnia znajduje się w rękach polskich...". Dalsza część odczytanej wtedy odezwy nie została wyemitowana wskutek błędów technicznych. W radiostacji zamordowano Franciszka Honioka, polskiego Ślązaka, uważanego obecnie za pierwszą ofiarę drugiej wojny światowej. Honiok miał być dowodem „polskiej winy". Następnego dnia Hitler wygłosił przemówienie, w którym rozpoczęcie wojny uzasadnił prowokacjami granicznymi, dokonanymi rzekomo przez stronę polską. Prawda o prowokacji gliwickiej wyszła na jaw dopiero na procesie norymberskim.
Ważne informacje dla odwiedzających Radiostację
Radiostacja położona jest przy dwupoziomowym skrzyżowaniu ulicy Tarnogórskiej ze starą autostradą (Al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego). Parking dla autobusów znajduje się przy ul. Lublinieckiej, bezpośrednio pod wieżą. Samochody osobowe i minibusy mogą parkować także na posesji przy ul. Tarnogórskiej 129.
