PAŁAC POD BARANAMI

Pałac pod Baranami w którego piwnicach od kilku już lat w każdy poniedziałek, podróżnicy spotykają się na tradycyjnym slajdowisku.

Mieści się na rogu Rynku Głównego i ul. Św. Anny. W najstarszych dokumentach miejskich występuje nazwa "Pod Barany" lub "Gdzie Barany". Podobno w tym miejscu była gospoda, na podwórzu której trzymano barany przeznaczone na sprzedaż i właśnie od nich wywodzi się godło i nazwa kamienicy. Narożnik domu , w którym znajdowała się gospoda, ozdobiony był portalem zakończonym rzeźbą przedstawiająca dwa barany o jednej głowie. One to dały pomysł Marcinowi Bielskiemu do napisania satyry pt. "Rozmowa dwóch baranów o jednej głowie,
starych obywatelów krakowskich" wyd. w 1587 roku.

Kamienica wielokrotnie zmieniała swoich właścicieli. W XVI w. należała do Justusa Decjusza, sekretarza Zygmunta Starego, później do jego synów. Posesję przebudowano wtedy na renesansową rezydencję. W następnym wieku połączono dwie kamienice, przekształcając je w pałac magnacki. Należał kolejno do rodów Ostrogskich, Radziwiłłów, Lubomirskich, Sanguszków, Wielkopolskich itd. W 1706 r. po raz pierwszy użyto nazwy Pałac pod Baranami. W 1822 r. rezydencja została zakupiona przez hr. Potockich. Przeprowadzili oni gruntowny remont (m.in. dobudowano 1 piętro), nad bramą od strony Rynku założono nowy balkon wsparty na konsolach z głowami 3 baranów.

Była to najbardziej reprezentacyjna rezydencja w dziewiętnastowiecznym Krakowie. Do wybuchu drugiej wojny światowej pozostawała w posiadaniu rodziny Potockich. Podczas okupacji niemieckiej w pałacu urzędował gubernator dystryktu krakowskiego, natomiast po wojnie szef NKWD, który w piwnicach zorganizował więzienie (20 niewielkich cel). W 1946 r. miasto przeznaczyło pałac na cele kulturalne. Do prawowitego właściciela hr. Andrzeja Potockiego powrócił w 1990 r.

Od 1956 roku w Pałacu mieści się siedziba kabaretu Piwnica Pod Baranami.

Piwnica pod Baranami, najsłynniejszy i najdłużej działający w Polsce kabaret literacko-artystyczny. Owiany legendą i mgiełką tajemniczości przez 50 lat bawi, rozśmiesza a czasami skłania do refleksji. Kabaret współtworzyli malarze, kompozytorzy, scenografowie, reżyserzy, aktorzy i piosenkarze.

Początki kabaretu sięgają 1956 roku, kiedy to z inicjatywy studentów wyższych szkół artystycznych Krakowa powstał Klub Młodzieży Twórczej, mieszczący się w Pałacu pod Baranami. Kierownictwo Krakowskiego Domu Kultury oddało część zabałaganionych, brudnych pałacowych piwnic na pomieszczenia klubowe. Założycielami byli m. in. Piotr Skrzynecki, Kazimierz Wiśniak, Bronisław Chromy, Krzysztof Penderecki, Wiesław Dymny, Jan Güntner. Oficjalne otwarcie klubu nastąpiło 26 maja 1956 r Organizowano wieczory literackie i muzyczne, prowadzono długie dyskusje. Spotkania odbywały się przy świecach, ponieważ w piwnicach nie było światła elektrycznego. Klub szybko przeistoczył się w kabaret.

Inauguracyjne przedstawienie odbyło się 16 grudnia 1956 r. Pierwszy program był przypadkowy. Wszyscy przynosili teksty i brali udział w współtworzeniu przedstawienia, ale właściwie na początku nikt tego kabaretu nie traktował poważnie. Konferansjerem był Piotr Skrzynecki, pełniąc równocześnie funkcje reżysera i dyrektora Piwnicy. Programy były dostosowywane do aktualnej sytuacji, tematy zaczerpnięte ze starych gazet, książek, reklam. Teksty pisane były przez Joannę Olczakówną, Kazimierza Wiśniaka i Janinę Garycką. Kierownikiem literackim, autorką scenografii, "mózgiem i duszą" Piwnicy była Janina Garycka.

Wkrótce Piwnica przekształciła się w ośrodek życia towarzyskiego miasta. Organizowała wernisaże, recitale, wieczory poetyckie, występy kabaretowe. W Piwnicy pod Baranami przez pewien czas występowały też zespoły jazzowe Krzysztofa Komedy i Andrzeja Kurylewicza.

Od 1957-1981 r. w gazecie "Echo Krakowa" kabaret zamieszczał gazetkę Echo Piwnicy pod Baranami, od 1984 r. w kwartalniku "Kraków" ukazywał się Czas Piwnicy pod Baranami , a w "Dzienniku Polskim" Dziennik Piwnicy pod Baranami.

Po pięciu latach działalności kabaret został zamknięty przez władze administracyjne PRL-u. Artyści musieli opuścić Pałac pod Baranami i znaleźli schronienie w Domu Literatów przy ul. Krupniczej, a następnie w Towarzystwie Społeczno-Kulturalnym Żydów przy ul. Sławkowskiej. W tym okresie do Piwnicy dołączyła Ewa Demarczyk, która wkrótce stała się gwiazdą polskiej piosenki. Śpiewała przede wszystkim poezję, do której muzykę tworzył Zygmunt Konieczny.

W październiku 1964 r. Piwnica powróciła do Pałacu pod Baranami, gdzie do dzisiaj znajduje się jej siedziba. W latach 60-tych i 70-tych powstały najbardziej znane utwory, a kabaret stał się najsłynniejszą sceną kabaretową w Polsce. Piwnica ściągała tłumy, a jej konferansjer wraz z innymi Piwniczanami tworzył niepowtarzalny klimat miejsca. Z Piwnicą pod Baranami związanych było wielu artystów m. in.: Alosza Awdiejew, Ewa Demarczyk, Leszek Długosz, Wiesław Dymny, Tadeusz Kwinta, Krzysztof Litwin, Ola Maurer, Anna Szałapak, Mieczysław Święcicki, Grzegorz Turnau, Andrzej Warchał, Ewa Wnukowa Jacek Wójcicki, Leszek Wójtowicz Krystyna Zachwatowicz, Maria Zającówna. Towarzyszyli im wspaniali piwniczni kompozytorzy: Zygmunt Konieczny, Andrzej Zarycki, Zbigniew Preisner, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Raj.

Oprócz spektakli Piwnica pod Baranami organizowała również wiele imprez okolicznościowych m. in Jubileusz ku czci J.I.Kraszewskiego w Urzędzie Miasta Krakowa, Wnijście Xsięcia J. Poniatowskiego (pod postacią Daniela Olbrychskiego) na czele wojsk swoich do Krakowa, Inscenizacje Hołdu Pruskiego, przysięgi Tadeusza Kościuszki , Święto kopców i wiele innych spektakli.

W 1989 r. powstało Towarzystwo Przyjaciół Piwnicy pod Baranami Klub 40. Pierwszym prezesem został znany etnolog prof. Czesław Robotycki. W 1994 r. Piwnica pod Baranami została laureatem Nagrody Wielkiej Fundacji Kultury.

Po śmierci Piotra Skrzyneckiego w 1997 r. postanowiono, że kabaret przestanie istnieć. Nie wszyscy czuli się na siłach, aby kontynuować jego dzieło. Przed upływem roku jednak wznowiono program kabaretowy Piwnicy. Opiekę artystyczną objęli Piotr Ferster i Marek Pacuła.

Od 2010 r Piwnica pod Baranami jest prowadzona przez Dyrektora Bogdana Micka. Bar przejęła po Piotrze Fersterze, a zarazem odmieniła wnętrza, Patrycja Krauze.

Więcej o Piwnicy, artystach i pozytywnych zmianach pisze Wacław Krupiński, od lat sympatyzujący z Piwnicą krakowski dziennikarz i publicysta : www.piwnicapodbaranami.pl/PiwnicaNow.html
. . . . .