Twierdza Srebrna Góra

Twierdza Srebrna Gόra jest unikatowym obiektem w skali dziedzictwa kulturowego Europy i jedną z najważniejszych atrakcji Dolnego Śląska. W chwili powstania (1763-1785) należała do najnowocześniejszych tego typu fortyfikacji w Europie. Największy podziw budził i nadal budzi potężny Donjon, jeden z najciekawszych obiektόw fortyfikacji epoki nowożytnej.

Jednak Twierdza Srebrna Gόra to w rzeczywistości nie jeden obiekt a cały zespół wznoszących się nad miasteczkiem fortόw. Twierdza składa się bowiem aż z sześciu fortόw i kilku bastionόw. Głόwny jej trzon tworzy zespół bastionόw z Donjonem w środku. Obiekt ten posiadał 151 pomieszczeń fortecznych (kazamat) rozmieszczonych na trzech kondygnacjach. Ogromne magazyny, studnie, zbrojownia, kaplica, więzienie, szpital, piekarnia, browar, warsztaty rzemieślnicze i prochownia czynił fort całkowicie samodzielnym i samowystarczalnym.

W jego wnętrzu mieściło się 3,756 żołnierzy, olbrzymie zapasy amunicji, opału i żywności. Do obrony służyły 264 działa moździerze. W obrębie twierdzy wydrążono 9 studni, w tym najgłębsza (84m) na terenie fortu Ostróg. Rozległość tego systemu i jego lokalizacja pozwala zaliczyć twierdzę do największych gόrskich założeń obronnych Europy.

W 2002 roku został powołany pierwszy w kraju Forteczny Park Kulturowy w Srebrnej Gόrze, organizacja, która stała się kluczowym podmiotem w działaniach na rzecz renowacji i zagospodarowania fortyfikacji. Duże znaczenie dla promocji twierdzy miało też powołanie w 2007 roku srebrnogórskiej grupy rekonstrukcyjnej - Infanterie - Regiment von Alvensleben (nr 33) odwołującej się swoimi strojami do garnizonu, który stacjonował na twierdzy w okresie wojny francusko - pruskiej. Od tego czasu turystów odwiedzających twierdzę oprowadzają przewodnicy - żołnierze, którzy prezentują zwiedzającym broń oraz eksponują znaleziska militarne i gόrnicze z okolic Srebrnej Gόry - w przyszłości zbiory muzeum fortecznego.

BUDOWA TWIERDZY SREBRNOGÓRSKIEJ

W 1764 r. realizację projektu zlecono pruskiemu podpułkownikowi Ludwigowi Wilhelmowi Regelerowi. Opracowany przez niego plan wraz z kosztorysem zaakceptował Fryderyk Wielki 29 IV 1765 r. Oprócz tego na kształt twierdzy mieli wpływ sam Fryderyk Wielki i inż. Von Gontzenbach, Vatig, Hartman, Lahr, Foris i Straub oraz Pinto.
Budowa trwała od 1765-1777 roku i prowadzona była w trzech etapach:
1765-68 r. - wzniesiono centralne elementy forteczne: Donjon, kazamaty galerii przeciwstokowej i bastiony pomocnicze - Kleszczowy, Nowomiejski, Gwiaździsty, Górny, Dolny i Kawalierę.
1768-71 r. - zbudowano wspomagające Donżon forty: Rogowy, Wysoka Skała, Ostróg oraz ich esplanady.
1770-77 r. - wykonano umocnienia Chochołów: Bateria Kazamatowa, Bateria Tarasowa, Reduta Skrzydłowa, Fort Chochoł Mały, Schron Mostu Lisiego, Flesz a w latach 1772-76 - koszary.

Do budowy twierdzy zbudowano tartak, cegielnię, wapienniki, wodociąg i liczne drogi transportowe. Mury forteczne zostały wykonane z wydobytego na miejscu kamienia. Cegłę wykorzystano jedynie do wykończenia wnętrz kazamat, wewnętrznego muru dziedzińca Donżonu i obu jego bram wjazdowych. Wszelkie narożniki, krawędzie i rynny wykonano z białego lub czerwonego piaskowca.

Przy budowie twierdzy zatrudniano średnio 4 000 robotników z zachodnich Niemiec i Czech. Okoliczna ludność była zmuszana do pracy przy transporcie i budowie twierdzy.

Łączny koszt budowy został oszacowany w XVIII w. na 4.145.000 talarów. Źródła XX wieczne podają niższą kwotę 1.573.000 talarów.

W całej twierdzy znajdowało się łącznie 299 kazamat i 54 izby strzeleckie. Na wypadek wojny jej załogę miało stanowić 3 756 żołnierzy, a w razie potrzeby nawet 5 000. Artyleria forteczna składała się z 264 dział, haubic i moździerzy.

Każdy Fort posiadał swoją studnię, istniała również piekarnia, browar, hodowano również zwierzęta, a w magazynach można było przechować żywność i opał na co najmniej trzymiesięczne oblężenie.

1765-77 r. - Budowa twierdzy.
1775 r. - Przybył do miasta batalion piechoty pod dowództwem Franza Ludwiga de Rosiere pierwszego komendanta twierdzy
1778 r. - Stan pogotowia wojennego podczas wojny o sukcesję bawarską. Wizyta króla Fryderyka Wielkiego.
1790 r. - Kolejny stan pogotowia wojennego.
1806-07 r. - Wojny napoleońskie. Inspektor forteczny gen. Von Lindner nakazał komendantowi von Schwerinowi rezygnację z obrony miasta i twierdzy.
20.II.1807 r. - Gen Dominik Vandamme wzywa garnizon srebrnogórski do poddania się. Pruski generał Friedrich Wilhelm Von Gotzen nakazał przygotowania do obrony twierdzy. Przybyły rotmistrz von Biberstein otrzymał pieniądze na odbudowę wcześniejszych zniszczeń.
4.VI.1807 r. - Potyczka pod Czerwieńczycami. Do niewoli wzięto 7 oficerów i 200 żołnierzy francuskich.
16.VI.1807 r. - Kapitulacja twierdzy w Nysie. Rotmistrz von Biberstein z wojskiem został odwołany do obrony twierdzy w Kłodzku.
25.VI.1807 r. - Kapitulacja twierdzy w Kłodzku.
28.VI.1807 r. - Główny szturm wojsk napoleońskich na Twierdzę Srebrnogórską. Bohaterska obrona nielicznego oddziału. Pokój w Tylży zmusił Francuzów do odstąpienia od oblężenia. Dzięki temu twierdza ma opinię NIEZDOBYTEJ.
19.I.1813 r. - Garnizon postawiono w stan gotowości bojowej. Rozpoczęto prace przy odbudowie zniszczeń powojennych.
1.X.1838 r. - Rozwiązanie garnizonu srebrnogórskiego. Co pół roku zmieniał się oddział wartowniczy.
10.XI.1850 r. - Stan gotowości bojowej.
1.I.1860 r. - Rozkaz o likwidacji twierdzy z wyjątkiem Donjonu. Interwencja mieszkańców u regenta księcia Wilhelma przeciwko dewastacji warowni.
6.V.1860 r. - Do miejscowości wkroczyli żołnierze batalionu fizylierów 51. pułku piechoty.
1866 r. - Wojna prusko-austriacka. Ostatni raz powołano twierdzę w stan pogotowia.
1.X.1867 r. - Uroczysty wymarsz wojsk ze Srebrnej Góry.
28.XI.1867 r. - Zamknięcie dziejów twierdzy jako obiektu militarnego.
1869-79 r. -Twierdzę wykorzystywano jako poligon saperski dla testowania najnowszych dział i moździerzy pruskich oraz nowego środka wybuchowego bawełny strzelniczej.
1881 r. - Kupiec Eugen Juttner z mieszkańcami rozpoczął działania mające na celu wykorzystanie walorów turystycznych miejscowości.
1884 r. - Powstanie Towarzystwa Srebrnogórskiego
1885 r. - Na Donżonie powstała Restauracja mogąca pomieścić nawet 300 gości.
1881-1914 r. - Twierdza stanowi główną atrakcję turystyczną miasta.
9.XI.1913 r. - Otwarcie na Forcie Ostróg Schroniska Młodzieżowego.
1926-28 r. - Remont Fortu Wysoka Skała który zostaje przekształcony w ośrodek sportowy dla szkoły policyjnej w Ząbkowicach Śl.
1930 r. - Odnowiony Fort Rogowy stał się ośrodkiem wypoczynkowym dla policji wrocławskiej.
1931 r. - W pomieszczeniach Donżonu utworzono Muzeum Starej Broni.
15.XII.1939 r. - Otwarcie Oflagu VIII "b", obozu jenieckiego dla polskich oficerów.
1965 r. - Akcja harcerska "Srebrna Góra". Dzięki pomocy Harcerzy i młodzieży górniczej udał się wyremontować i zagospodarować forty: Donjon, Ostróg i Wysoka Skała.
1973 r. - W obrębie Twierdzy uruchomiono Muzeum Broni Ciężkiej.
13.IV.1961 r. - Twierdza Srebrnogórska zostaje wpisana do rejestru zabytków pod nr rejestracyjnym 861.
20.VI.2002 r. - W ramach ochrony dziedzictwa kulturowego teren Twierdzy Srebrnogórskiej oraz pozostałości po nieczynnej kolei zębatej zostały włączone do pierwszego utworzonego w Polsce Fortecznego Parku Kulturowego.
14.IV.2004 r. - Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej twierdza zyskała status pomnika historii.