Muzeum na Westerplatte
Odwiedzając Gdańsk, nie można pominąć wizyty na Westerplatte. To nie tylko wyniosły pomnik na wzgórzu, widoczny z wielu kilometrów zarówno od lądu jak i od morza.
Nazwa Westerplatte (d. West Platte) pochodzi z języka niemieckiego. Wester to „zachodni”, a platte – „płyta” (w znaczeniu: „wyspa”). Westerplatte oznacza więc „zachodnią wyspę. 25 sierpnia 1939 roku przybył do Gdańska z rzekomo kurtuazyjną wizytą (pod pretekstem awarii zapowiedzianego wcześniej innego, mniejszego okrętu) niemiecki pancernik szkolny Schleswig-Holstein (mimo przestarzałej konstrukcji był to bardzo silnie uzbrojony okręt przygotowany do ataku na Westerplatte, pod pokładem przewożący kompanię szturmową Kriegsmarine). W dniach 1-7 września 1939 roku miała miejsce obrona półwyspu pod dowództwem mjr. Henryka Sucharskiego (1-2 września) i jego zastępcy kpt. Franciszka Dąbrowskiego (2-7 września). W trakcie tych walk garnizon walczył samotnie i w okrążeniu wobec przeważających sił wroga. Po kapitulacji już 10 października 1939 roku hitlerowcy przewieźli na Westerplatte polskich więźniów w celu uporządkowania terenu po walkach. W marcu 1940 roku formalnie utworzono na Westerplatte podobóz (Abteilung Aussenstelle) obozu koncentracyjnego w Stutthofie. Jego komendantami byli: SS-Hauptsturmführer Franz Christoffel, SS-Untersturmführer Paul Ehle i SS-Untersturmführer Kurt Mathesius. W maju 1941 roku zakończono prace rozbiórkowe na Westerplatte (częściowe rozebranie koszar) przez ostatnią grupę więźniów i rozwiązano obóz. Po wojnie jesienią 1946 roku rozpoczęto rozminowywanie terenu półwyspu. W tymże roku na miejscu Wartowni nr 5 ustawiono krzyż i tablicę z nazwiskami poległych tworząc symboliczny cmentarz. Jednocześnie w budynku koszar detonowano niewybuchy, przyczyniając się do dewastacji obiektu.
Od zakończenia wojny na terenie Westerplatte stacjonują jednostki WP.
Na przylądku Westerplatte, w miejscu, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa, znajduje się cmentarz poległych w 1939 r. żołnierzy polskich, ocalała Wartownia nr 1, ruiny koszar i Wartowni nr 3, czołg oraz stojący na usypanym po wojnie kopcu Pomnik.
Z centrum Gdańska na Westerplatte najlepiej jest dopłynąć tramwajem wodnym. Koszt ok 10 zł. Po drodze mijamy Twierdzę Wisłoujście, przepływając pomiędzy dokami remontowymi, oglądając kolosy pełnomorskie. Dojazd autobusem linii 106 i 158.
Wartownia nr 1, jedyny ocalały obiekt militarny byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, który przetrwał działania wojenne 1939 roku. Jest to budynek o wymiarach 7x7 m, wzniesiony z żelbetonu w latach 1933-1934. 29 czerwca 1974 roku otwarto w odbudowanej Wartowni Izbę Pamięci Narodowej, a 2 stycznia 1980 r. minister kultury i sztuki przekształcił ją w Oddział Muzeum Historii Miasta Gdańska, obecnie Muzeum Historycznego Miasta Gdańska.
Ekspozycja w Wartowni odtwarza jej wnętrza z września 1939 roku. W korytarzu znajduje się siedem tablic z brązu, które symbolizują siedem dni ciężkich walk obrońców Westerplatte. Plansze ze zdjęciami i mapkami ukazują dawne dzieje półwyspu i Wojskowej Składnicy Tranzytowej. W głównej sali prezentowana jest makieta topograficzna z zaznaczeniem sytuacji bojowej z 1 września 1939 roku. Można obejrzeć prezentowane fotografie dokumentalne, broń i wyposażenie żołnierzy Wojska Polskiego z 1939 r. Ekspozycje uzupełnia model pancernika Schlezwig-Holstein w skali 1:100. W kolejnej sali eksponowane są różne pamiątki po żołnierzach Westerplatte i fotokopie dokumentów.
Przed Wartownią ustawione są dwa oryginalne pociski z pancernika Schlezwig-Holstein o wadze 330 kilogramów każdy.
Na przylądku Westerplatte, w miejscu, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa, znajduje się cmentarz poległych w 1939 r. żołnierzy polskich, ocalała Wartownia nr 1, ruiny koszar i Wartowni nr 3, oraz stojący na usypanym po wojnie kopcu Pomnik Obrońców Wybrzeża, odsłonięty w 1966 roku.
Cmentarzyk usytuowano na miejscu zniszczonej wskutek bombardowania 2 września 1939 wartowni nr 5 (cała załoga zginęła). Z inicjatywy obrońcy Westerplatte kpt. Franciszka Dąbrowskiego w 1946 roku został odsłonięty nagrobek ku czci żołnierzy poległych na Westerplatte. W latach 1962-1966 trwały prace przy poszerzeniu pobliskiego Kanału Portowego, budowie nowego nabrzeża i nowym zagospodarowaniu oraz uporządkowaniu terenu Westerplatte, w tym budowie monumentalnego Pomnika Obrońców Wybrzeża. Cmentarzowi również został nadany nowy wystrój, którego głównym elementem stał się stojący bezpośrednio za mogiłą czołg-pomnik T-34/76 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, w 1945 roku walczący o Gdynię. W 1989 roku, z okazji pięćdziesiątej rocznicy walk na Westerplatte, cmentarz został poddany rewitalizacji, a czołg przeniesiony w pobliże dawnej placówki „Fort”, skąd został trwale usunięty w 2007 roku (przekazany do Lubuskiego Muzeum Wojskowego w Drzonowie).
Na cmentarzyku zostali pochowani m.in. Władysław Jakubiak, Andrzej Kowalczyk, Henryk Sucharski i Ignacy Zatorski.
