Drzwi Gnieźnieńskie, znane również jako Drzwi św. Wojciecha, to jeden z najważniejszych zabytków romańskiej sztuki w Polsce i Europie. Wykonane z brązu, przedstawiają życie i męczeństwo św. Wojciecha – jednego z patronów Polski. Powstały prawdopodobnie między 1175 a 1200 rokiem, za panowania księcia Mieszka III Starego, choć dokładna data i miejsce ich odlewu pozostają nieznane.
Drzwi są osadzone w portalu wewnętrznym kruchty południowej bazyliki prymasowskiej w Gnieźnie, stanowiąc integralną część monumentalnej romańskiej architektury świątyni.
.
Historia powstania i lokalizacja
Drzwi zostały stworzone dla romańskiej katedry, konsekrowanej w 1097 roku. Początkowo umieszczone w otworze drzwiowym prowadzącym do wschodniego przęsła nawy południowej, w 1784 roku przeniesiono je do wejścia w zachodnim przęśle nawy południowej, w ościeżu portalu klasycystycznego.
Od XVII wieku Drzwi Gnieźnieńskie były znane pod różnymi nazwami, takimi jak:
- Porta regia (1608)
- Porta aurea (1611)
- Porta aenea (1616).
Lokalne tradycje przypisywały fundację Bolesławowi Krzywoustemu, ale późniejsze badania potwierdziły, że dzieło powstało później, za czasów Mieszka III Starego. Za twórców koncepcji artystycznej uważa się kler katedralny w Gnieźnie, który nadzorował stworzenie narracji obrazującej życie św. Wojciecha.
.
Opis Drzwi Gnieźnieńskich
Drzwi wykonano z brązu, a ich obie kwatery podzielono na 18 pól, które przedstawiają sceny z życia św. Wojciecha. Reliefy są bogato zdobione i pełne szczegółów, typowych dla romańskiego stylu. Poszczególne sceny ukazują m.in.:
- Narodziny św. Wojciecha.
- Wyniesienie do godności biskupiej.
- Misyjną działalność w Prusach.
- Męczeńską śmierć świętego.
Centralnym motywem jest podkreślenie znaczenia św. Wojciecha jako duchowego autorytetu i męczennika, co miało również wymiar propagandowy dla umocnienia pozycji kościoła gnieźnieńskiego.
.
Symbolika i znaczenie
Drzwi Gnieźnieńskie są nie tylko świadectwem romańskiej sztuki odlewniczej, ale także ważnym elementem budowania tożsamości narodowej i religijnej w Polsce średniowiecznej. Święty Wojciech był symbolem chrystianizacji oraz władzy duchowej i politycznej. Drzwi miały również funkcję dydaktyczną – ilustrowane sceny były przeznaczone dla wiernych, którzy dzięki nim mogli poznać historię świętego.
.
Znaczenie Drzwi Gnieźnieńskich w kulturze
Dziś Drzwi Gnieźnieńskie są jednym z najcenniejszych zabytków polskiej sztuki sakralnej. Stanowią przykład zaawansowanego kunsztu odlewniczego oraz romańskiego myślenia narracyjnego. Są też świadectwem rozwoju artystycznego i religijnego w Polsce XII wieku. Drzwi nadal przyciągają uwagę badaczy, turystów i miłośników historii, będąc nieocenionym skarbem dziedzictwa narodowego.
.
Zwiedzanie
Drzwi Gnieźnieńskie można zwiedzać w Bazylice Prymasowskiej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wojciecha w Gnieźnie. Znajdują się one w południowej kruchcie katedry, gdzie są osadzone w romańskim portalu. Zwiedzanie jest możliwe w ramach wizyty w katedrze, która oferuje nie tylko kontakt z zabytkowymi drzwiami, ale także z całą, bogatą historią jednego z najważniejszych miejsc sakralnych w Polsce.
.
Informacje praktyczne
-
Lokalizacja:
Bazylika Prymasowska, ul. Kolegiaty 2, Gniezno, -
Godziny otwarcia:
Godziny zwiedzania katedry różnią się w zależności od sezonu. Zazwyczaj bazylika jest otwarta dla zwiedzających:- W sezonie letnim: od 9:00 do 17:00.
- W sezonie zimowym: od 9:00 do 15:30.
Warto upewnić się przed wizytą, kontaktując się bezpośrednio z parafią lub sprawdzając informacje online.
.
https://wzgorzelecha.pl/cennik/
.
Podczas wizyty w Gnieźnie warto również zobaczyć:
- Muzeum Archidiecezjalne w Gnieźnie, które gromadzi pamiątki związane z historią katedry i św. Wojciecha.
- Wieżę widokową bazyliki, z której rozciąga się panorama miasta.
- Relikwie św. Wojciecha znajdujące się w katedrze.
- Spacer po historycznym centrum Gniezna, w tym okolicach wzgórza katedralnego.
.
Porady dla zwiedzających
- Rezerwacja czasu: W sezonie turystycznym, szczególnie w weekendy i podczas świąt religijnych, katedra jest popularnym miejscem, więc warto zaplanować wizytę wcześniej.
- Cisza i szacunek: Pamiętaj, że katedra jest miejscem kultu, dlatego zwiedzanie powinno odbywać się z poszanowaniem obowiązujących zasad.
Drzwi Gnieźnieńskie to wyjątkowy przykład średniowiecznego kunsztu artystycznego i obowiązkowy punkt na mapie miłośników historii Polski i sztuki romańskiej.
.
.
.
.
Zwiedzając Gniezno, nie sposób pominąć wizyty w kolebce Polski:
Ostrów Lednicki – świadectwo początków Polski
.
.
.
