Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Żabie Doły koło Bytomia
Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Żabie Doły to obszar około 226,24 ha powierzchni, obejmujący nieużytki, grunty rolne, zbiorniki wodne oraz hałdy usytuowane na pograniczu Bytomia i Chorzowa. Teren ten jest doskonałym przykładem możliwości odrodzenia się dzikiej przyrody na terenach mocno eksploatowanych i zdegradowanych przez człowieka. Teraz jest to miejsce chętnie odwiedzane przez mieszkańców Bytomia, Chorzowa i i Piekar Śląskich. Miłośnicy ptaków przyjeżdżają także z odległych rejonów Polski a mają ku temu wiele powodów. Występuje tutaj blisko 130 gatunków ptaków, w tym 76 gatunków lęgowych. Także wędkarze mają dobrze przygotowane łowiska. Chcąc wypocząć z dala od miejskiego zgiełku, nie potrzeba pokonywać wielu kilometrów gdyż obszar ten położony jest w centrum Górnego Śląska. W 2018 roku przeprowadzono rewitalizację terenu – utworzono wiaty, alejki, stanowiska do obserwacji ptaków. Same ptaki zyskały natomiast sztuczne wyspy, na których mogą bezpiecznie odpoczywać i odbywać lęgi.
W Żabich Dołach przygotowane są czatownie a zaobserwować można sporo gatunków ptaków przelotnych; m.in. takich jak: nur czarnoszyi, perkoz rogaty, uhla, płatkonóg szydłodzioby, mewa żółtonoga, podróżniczek i wąsatka. W ciągu roku kolejno można na tych terenach spotkać również kaczkę krzyżówkę, łyskę, sieweczkę rzeczną, płaskonosa, potrzosa, strzyżyka, sikorę bogatkę, łabędzia niemego, remiza, kokoszkę wodną, bekasa kszyka, perkoza, pliszkę żółtą, kukułkę i wiele innych gatunków. Największą osobliwością Żabich Dołów jest niespotykanie liczna populacja bączka Ixobrychus minutus – najmniejszej krajowej czapli. Licznymi gatunkami lęgowymi są też perkoz dwuczuby Podiceps cristatus i łyska Fulica atra. Najlepszą poprą do obserwacji i fotografowania ptaków jest oczywiści wschód słońca i wczesny poranek.
Przyroda rozwija się całkiem dobrze a sprzyjające warunki do rozwoju znalazły tutaj w dużej ilości rośliny chronione. Na terenie Żabich Dołów zarejestrowano aż 251 gatunków roślin naczyniowych, co świadczy o bardzo dużym zróżnicowaniu siedlisk i możliwości osiedlenia się gatunków roślin o odmiennych wymaganiach ekologicznych. Hałdy porośnięte niską roślinnością tworzą specyficzną strukturę przyrodniczą. Występują tutaj rośliny wodne i bagienne oraz łąkowe i motylkowymi. Sadzono też drzewa i krzewy, wśród których najliczniej reprezentowane są wierzby i topole.
Na rozległym terenie rośnie m.in. rokitnik zwyczajny i centuria pospolita. Wśród roślin można spotkać również m.in. takie gatunki, jak: robinia, osika, brzoza, jawor, jarząb, bez czarny, krwawnik pospolity, nawłoć kanadyjska, nostrzyk biały, śmiałek darniowy, wiechlina, macierzanka, podbiał pospolity, chaber drakiewnik, zagorzałek późny, tojeść pospolity, dereń rozłogowy, bluszczyk kurdybanek, glistnik jaskółcze ziele, rdest ostrokończysty, karbieniec pospolity, uczep amerykański, żmijowiec pospolity i pałka wąskolistna.
Teren zaliczony do Szlaku Przyrody uległ pierwotnie silnemu przekształceniu na skutek działalności człowieka, głównie związanemu z górnictwem cynku i ołowiu oraz na skutek działalności górnictwa węgla kamiennego. Część zbiorników powstała jako osadniki na potrzeby przemysłu, większość jednak utworzyła się spontanicznie, w wyniku osiadania gruntu i wypełniania się powstałych niecek wodą (zbiorniki zapadliskowe). Stawom towarzyszą zwałowiska (hałdy) oraz liczne nasypy kolejowe – pozostałość po niegdyś gęstej sieci kolei wąskotorowej, która kursowała między okolicznymi zakładami przemysłowymi. Tym sposobem po latach wykształcił się szereg siedlisk przyrodniczych, w tym liczne stawy, stanowiące atrakcyjne siedlisko dla wielu cennych gatunków ptaków wodno-błotnych.
Wielbiciele historii powinni odnaleźć schrony bojowe, współtworzące kiedyś Obszar Warowny Śląsk. Przez teren „Żabich Dołów” przebiegała niegdyś kolej wąskotorowa z Bytomia do Elektrowni w Chorzowie, którą turyści mogli się przemieszczać. Torowisko zostało zlikwidowane na początku tego wieku, a w miejscu torowiska powstały nieformalne ścieżki spacerowe, którymi można dojść do „Doliny Górnika”.
info: https://slaskie.travel
opracowanie & foto: Albin Marciniak
