Roślinność Tatrzańska
Ważniejsze i rozpoznawalne przez wszystkich turystów rośliny i drzewa występujące w Tatrach Polskich
Wszystkich występujących gatunków jest kilkaset a oto te najbardziej rozpoznawane
Krokus (szafran spiski) (łac.) Crocus scepusiensis
Nazwa gatunkowa jest zlatynizowaną nazwą Spiszu.
Wysokość do 20 cm, liście odziomkowe, wąskie, szpiczaste (tzw. wąskolancetowate), kwiaty promieniste, duże, liliowe, zewnętrzne części płatków mają ciemniejsze plamy. Krokus z powodu swego kształtu nazywany jest przez górali,,tulipankiem". Okres kwitnienia od marca do kwietnia, w wyższych partiach gór można spotkać je również w maju. Występowanie: od niżej położonych polan i łąk po piętro hal. Kwiatek ten występuje na ogół w postaci efektownych pól krokusich np. na Polanie Chochołowskiej, Polanie Huciska i Siwej Polanie w Dolinie Chochołowskiej, Niżniej Kirze Miętusiej, Polanie Pisanej i Polanie Smytniej w Dolinie Kościeliskiej, na Polanie Kalatówki. Poza Tatrami występuje w Karpatach Zachodnich. W Polsce - na Babiej Górze, Beskidzie Małym, Gorcach, na Pilsku. Poza górami w okolicy Brzeska. Rośnie głównie na wapieniu i fliszu, czasem na granicie. Roślina chroniona.
Krokus (szafran spiski biały) (łac.) Crocus scepusiensis
Dzwonek alpejski (łac.) Campanula alpina
Wygląd: Roślina dochodząca do 20 cm wysokości. Okryta jest długimi, wełnistymi włoskami. Z łodygi na cienkich, długich szypułkach wyrastają kwiaty, stanowiące groniasty kwiatostan. Dolne kwiaty mają tak długie szypułki, że wydaje się, jakby wyrastały oddzielnie z różyczki liści. Cały kwiatostan jest gęsto białawo owłosiony. Kwiaty są zwisłe, duże (około 2,5 cm długości), barwy fioletowo-niebieskiej. Wełnisty kielich, prawie tak długi jak korona, posiada 5 lancetowatych, owłosionych działek. Owłosienie tej rośliny zwiększa się wraz z wysokością jej stanowisk nad poziomem morza. Owoce: Owoce dzwonka alpejskiego to jajowate, wielonasienne torebki, zwane puszkami,
Goryczka trojeściowa (łac.) Gentiana asclepiadea
Łukowato zwisła łodyga o długości do 1 m. Liście jajowate lub szeroko lancetowate, prawie siedzące o wyraźnych podłużnych nerwach. Kwiaty osadzone w kątach wyższych liści, kolory płatków ciemno lazurowo błękitne, liliowe, lub nawet błekitnobiałe. Goryczka trojeściowa - Występuje w górach środkowej i południowej Europy, na Kaukazie. Występowanie: lasy, aż po piętro kosodrzewiny. W Polsce we wszystkich pasmach Karpat, na obszarze Sudetów głównie w Karkonoszach. Spotyka się także pojedyncze stanowiska na wyżynach np. w Ojcowie. Rośnie w ziołoroślach, na łąkach, polanach, obrzeżach lasów i zarośli, brzegach potoków, na zarastających piargach - na różnych typach podłoża. Okres kwitnienia: od sierpnia do września, jej pojawienie się zwiastuje nadejście jesieni. Goryczka trojeściowa jest pod częściową ochroną. Zapylana jest głównie przez trzmiele, które często próbują nektar, przegryzając rurkę kwiatową. Ma właściwości lecznicze. Nazwa: Nazwa polska związana jest z obecnością gorzkich substancji u niektórych przedstawicieli rodzaju gentiana.Górale nazywają goryczkę trojeściową świecznikiem.
Otwierające się u nasady trzema otworkami w czasie wysypywania nasion. Dzwonek alpejski zawiera w swych tkankach rurki mleczne, z których przy przełamaniu rośliny sączy się lepki, biały sok. Okres kwitnienia: Kwitnie od lipca (na zdjęciu już w czerwcu w Wielkim Ogrodzie Wielickim) do sierpnia. Występowanie: Występuje we wschodniej części Alp i Karpat. W Polsce wyłącznie w Tatrach. Najniżej schodzi do wysokości ok.1400 m n.p.m, a w górę sięga prawie wierzchołka Gerlachu. Rośnie głównie wśród skał i turni, na upłazkach, na zboczach górskich - tylko na granicie. Na wapieniu wtedy, gdy wytworzy się na nim bardzo gruba warstwa próchnicy. Nazwa: Nazwa rodzajowa odnosi się do kształtu korony; a cała nazwa polska jest dosłownym tłumaczeniem nazwy łacińskiej.
Rdest wężownik (łac.) Polygonum bistorta
Gatunek z rodziny rdestowatych. Występuje w Europie i Azji, zawleczony i zadomowiony w Ameryce Północnej. W Polsce rośnie na zachodzie kraju, rzadko na południowym wschodzie. Roślina pospolita. Kwitnie od maja do lipca. Siedlisko: wilgotne łąki o wysokim poziomie wód gruntowych, brzegi zbiorników wodnych, podmokłe polany. W Tatrach występuje aż po piętro alpejskie. Na łąkach jest chwastem.
Wierzbówka kiprzyca (łac.) Chamerion angustifolium
Roślina o wysokości do 150 cm, jest pospolita na terenie całego kraju. W Tatrach występuje aż po piętro łąk alpejskich. Prosta, nierozgałęziona łodyga jest gęsto skrętolegle ulistniona. Liście długie i wąskie do 15 cm podobne do liści niektórych wierzb (stąd polska nazwa). Kwitnie w lipcu i sierpniu. Kwiaty różowo-fioletowe skupione na szczycie łodygi w duże kwiatostany. Wczesną jesienią wiatr rozwiewa kłęby puchu z nasionami.
Wawrzynek wilczełyko (łac.) Daphne mezereum
Występuje w całej Europie, w zachodniej Syberii, na Ałtaju i Kaukazie, także w Azji Mniejszej. W Polsce na całym terytorium, ale jest rośliną rzadką.Cała roślina jest bardzo silnie trująca. Zjedzenie 10-12 dojrzałych owoców może spowodować śmierć dorosłego człowieka, dla dziecka nawet 1-2 owoce mogą być śmiertelne. Ma słodko-cierpki smak. Pierwszymi objawami zatrucia jest pieczenie i drętwienie ust, puchnięcie warg, krtani i twarzy, ślinotok, chrypka oraz trudności w połykaniu. W Polsce podlega ścisłej ochronie.
Naparstnica zwyczajna (łac.) Digitalis grandiflora
Występuje na terenie niemal całej Europy oraz w Azji Mniejszej. W Polsce spotkać ją można zarówno na niżu, jak i w górach. Na niżu występuje dość rzadko, w Tatrach natomiast należy do roślin pospolitych. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy. Pojedyncza, gruba łodyga wyrasta do 100 cm wysokości. W górnej swojej części jest okryta gęstymi, drobnymi włoskami. W górnej części łodygi wyrastają kwiaty tworząc jednostronne zazwyczaj grono. Zwisające w dół, duże kwiaty, rosną na gruczołowato omszonych, krótkich szypułkach. Mają żółty kolor z brunatnymi plamami, wewnątrz są ciemniejsze. Korona kwiatu o kształcie dzwonu jest wewnątrz owłosiona dawniej uznawana była za roślinę leczniczą. Obecnie nie stosuje się jej do tych celów, ze względu na jej silne własności toksyczne. Roślina objęta od 2004 ścisłą ochroną gatunkową. Obecnie gatunek nie jest zagrożony. Znaczna liczba stanowisk jest chroniona w rezerwatach przyrody i parkach narodowych.
Turzyca (łac.) Carex sp
Liczy 1757 gatunków spotykanych na całym świecie, rozpowszechnionych głównie w strefie klimatów umiarkowanych. W Polsce występuje ok. 100 gatunków
Nerecznica samcza (łac.) Dryopteris filix-mas
Występuje w Ameryce Północnej, Azji i Europie. Nerecznica samcza osiąga wysokość od 35 do 150 cm. Spotykana w cienistych lasach, na skałach, wzdłuż strumieni, gatunek pospolity w całej Polsce. Wszystkie jej części są trujące.
Niezapominajka błotna (łac.) Myosotis scorpioides
Występuje w stanie dzikim w całej Europie oraz na części obszaru Azji (Syberia, Mongolia, Kaukaz). W Polsce pospolity.Siedlisko: bagna, mokre łąki, brzegi cieków. Hemikryptofit. Na glebach bogatych w azot, ilastych lub mulistych. W Tatrach dochodzi aż do piętra kosówki
Starzec gajowy (łac.) Senecio nemorensis
Występuje w Europie oraz w Azji. W Polsce jest pospolity w Karpatach i Sudetach, rzadko natomiast na niżu – na Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej i w Kotlinie Sandomierskiej. Kwiaty kwitną od lipca do września, zapylane są przez muchówki, lub dochodzi do samozapylenia. Rośnie w lasach, zrębach, nad potokami, w ziołoroślach. Występuje na różnych podłożach. W Tatrach występuje po piętro alpejskie, głównie jednak w reglu dolnym i górnym.
Jaskier górski (łac.) Ranunculus pseudomontanus
Obszar jego występowania na świecie jest nieduży – Karpaty i góry Półwyspu Bałkańskiego. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach i jest rośliną rzadką. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Siedlisko: wyleżyska, piargi, naskalne murawy, szczeliny skalne. Roślina kwasolubna, rośnie głównie na granitowym podłożu, unika wapiennego podłoża. Typowy oreofit, w Tatrach występuje od regla dolnego aż po piętro turniowe, ale główny obszar jego występowania to piętro kosówki i piętro alpejskie.
Kukułka szerokolistna (łac.) Dactylorhiza majalis
Występuje w Europie i Azji na obszarach o klimacie suboceanicznym, od niżu po położenia górskie. W Polsce roślina pospolita (ostatnio coraz rzadsza). Roślina kwitnie od maja do czerwca.Rośnie na wilgotnych glebach torfowych środkowej Europy, głównie na wilgotnych łąkach. W górach występuje po regiel górny.Roślina objęta w Polsce ścisłą ochroną gatunkową
Borówka czarna (łac.) Vaccinium myrtillus
Borówka czarna jest gatunkiem bardzo licznie występującym w Tatrach. Rośnie chętnie na podłożu niezbyt zasobnym, przeważnie na skałach krystalicznych od lasów dolnoreglowych po hale.
Dąbrówka rozłogowa (łac.) Ajuga reptans
Występuje w stanie dzikim na terenie północnej Afryki, Azji i Europy, w tym całej Polski. Jest u nas rośliną pospolitą. Kwitnie od maja do sierpnia. Nasiona roznoszone są przez mrówki Preferuje stanowiska słoneczne i półcieniste, chociaż dość dobrze radzi sobie w cieniu. Rośnie w lasach liściastych, na glebach świeżych, zasobnych w próchnicę i składniki mineralne. W górach występuje po regiel górny. Odporna na niską temperaturę.
Wroniec widlasty (łac.) Huperzia selago
Występuje na rozległych obszarach Europy, Ameryki Północnej oraz w Japonii. W Polsce częściej w górach, na niżu rzadki .Zawierają łatwopalne olejki eteryczne. W górach rośnie wśród skał, na wolnych miejscach wśród kosodrzewiny, na halach, na niżu w cienistych lasach. W Tatrach występuje od regla dolnego aż po najwyższe szczyty Tatr, w Sudetach sięga po 1590 m n.p.m. Gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006)[6] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie na izolowanych stanowiskach, poza głównym obszarem występowania (kategoria zagrożenia: [V]). W górach nie jest zagrożony, większa część jego stanowisk znajduje się w górskich parkach narodowych, jedynie niektóre jego stanowiska na niżu są zagrożone w wyniku eksploatacji lasu
Knieć błotna, kaczeniec (łac.) Caltha palustris
Jest szeroko rozprzestrzeniona na całej półkuli północnej: występuje w całej niemal Europie, Azji i Ameryce Północnej. W Polsce jest pospolita na bagnistych łąkach i w niższych partiach gór. Kwitnie od marca do maja lub czerwca. Roślina trująca. Roślina nie jest zjadana przez bydło.
Wietlica alpejska (łac.) Athyrium distentifolium
Występuje w Azji, Ameryce Północnej i w Europie. W Polsce, głównie w południowej części kraju Sudetach i Karpatach. Siedlisko: wilgotne i cieniste lasy. Lubi gleby kwaśne i wilgotne o małej zawartości wapnia. Występuje w piętrze leśnym regla dolnego, szczególnie w kosodrzewinie oraz na niżu w zespole kwaśnej buczyny
Sasanka alpejska, s. biała (łac.) Anemone alpina
Typowy gatunek górski. Rośnie w górach Południowej i Środkowej Europy oraz na Kaukazie. W Polsce występuje w Sudetach (Góry Izerskie i Karkonosze), na Babiej Górze i w Tatrach[2] . Kwitnie od maja do czerwca, wytwarzając dużo pyłku i nektaru. Rośnie w szczelinach skalnych, jeśli tylko jest tam trochę próchnicy, w borówczyskach, w murawie na zboczach gór. Preferuje podłoże granitowe. Gatunek światłolubny. W Tatrach rośnie od wysokości 830 m n.p.m., aż po 2300 m n.p.m., na Babiej Górze od 1415 po 1725[2]. Głównie występuje w piętrze halnym.
Urdzik karpacki (łac.) Soldanella carpatica
Jest endemitem zachodniokarpackim. Występuje głównie w Tatrach i na Babiej Górze, za to jest tam bardzo pospolity. Nieliczne stanowiska znajdują się także na Pilsku, Policy, w Gorcach i w Pieninach.Kwitnie od kwietnia do lipca, jest owadopylna. Liście rozwijają się dopiero po przekwitnięciu kwiatów. Roślina górska. Ma duży pionowy zasięg, bo występuje od podnóża gór, aż po szczyty Tatr, zarówno na podłożu wapiennym, jak i granitowym.
Omieg górski (łac.) Doronicum austriacum
Występuje w górach Azji Mniejszej oraz południowej i środkowej Europy. W Polsce występuje głównie w wyższych partiach gór – w Karpatach i Sudetach, gdzie jest rośliną pospolitą. Bardzo rzadko można spotkać ją na Wyżynie Małopolskiej w okolicach Olkusza i w Górach Świętokrzyskich . Kwitnie od czerwca do sierpnia, jest owadopylna. Wygląd zewnętrzny i wzrost rośliny zależy w dużym stopniu od wysokości nad poziomem morza i związanymi z tym warunkami życia. Najbujniej rozwija się na niższych wysokościach, w ziołoroślach i wśród kosodrzewiny. Siedlisko: naświetlone lasy, ziołorośla, wolne miejsca w kosówce, nad potokami. Roślina górska, jej pionowy zasięg w Tatrach dochodzi do 2000 m n.p.m., ale występuje głównie w reglu górnym i piętrze kosówki
Różeniec górski (łac.) Rhodiola rosea
Występuje na całym obszarze wokółbiegunowym – w Ameryce Północnej, Europie, Azji. W Polsce występuje wyłącznie w Sudetach i Karpatach, tylko na terenie parków narodowych. Gatunek rodzimy. Inna popularna nazwa złoty korzeń. Występuje w ziołoroślach górskich, obrzeżach piargów, nad potokami górskimi, wśród skał, na niskich murawach. Gatunek arktyczno-alpejski, oreofit. Jego pionowy zasięg w Tatrach wynosi 2629 m n.p.m. (występuje na Lodowym Szczycie). Rośnie zarówno na podłożu granitowym, jak i wapiennym. Wśród ludów Syberii, Chin i Azji południowo-środkowej różeniec górski uznawany był za ważną roślinę leczniczą. Rosyjscy uczeni potwierdzili jego uzdrawiające własności, podobne do tych, jakie ma korzeń żeń-szeń. W 1973 r. w górach Ałtaju znaleziono rekordowy okaz, który miał 295 łodyg, w tym 95 kwitnących, a jego kłącze ważyło 3,7kg.
Bodziszek łąkowy (łac.) Geranium pratense
Rodzimym obszarem jego występowania jest Europa i Azja, ale rozprzestrzeniony jest też poza obszarem swojego naturalnego występowania i uprawiany jest w wielu krajach świata. W Polsce roślina średnio pospolita na całym niżu, częściej występuje na południu.Siedlisko: wilgotne i średnio wilgotne łąki, przydroża, rowy, zarośla. Kwitnie od czerwca do września.
Kozłek bzowy (łac.) Valeriana sambucifolia
Występowanie: Dość częsty, brak na północnym-wschodzie Polski. Mokre lasy, brzegi potoków.
Bniec czerwony, lepnica czerwona, lepnica dwupienna (łac.) Melandrium rubrum
Występuje na większości obszaru Europy i w Afryce Północnej (Maroko). W Polsce pospolity. Rośnie na wyżynach, w górach, rzadko na niżu. Preferuje miejsca cieniste, gleby świeże lub wilgotne. Gatunek związany z olszynami, lasami bukowymi z klonem lub marzanną wonną, rośnie także na skrajach lasów. Kwitnie od kwietnia do lipca
Śledziennica skrętolistna (łac.) Chrysosplenium alternifolium
Jest średnio pospolity w całej Polsce, zarówno na niżu, jak i w górach. Kwitnie od marca do maja, jest jedną z najwcześniej zakwitających krajowych roślin wiosennych Siedlisko: torfowiska, lasy, brzegi górskich potoków, mokre i cieniste miejsca w lesie. W górach występuje po piętro kosówki. Nazwa śledziennica wywodzi się stąd, że dawniej używano jej do leczenia schorzeń śledziony.
Lepiężnik biały (łac.) Petasites albus
Występuje w całej Polsce, ale na niżu roślina ta jest rzadka, w górach natomiast jest bardzo pospolita.W górach występuje bardzo podobny lepiężnik wyłysiały. Ma on starsze liście nagie, a włoski na listkach okrywy koszyczków grube i gruczołowate. Kwitnie od marca do maja, zakwita jeszcze przed rozwojem liści. Liście i kwiaty wydzielają charakterystyczny, nieprzyjemny zapach.zasiedla bardzo różnorodne środowiska. Najbujniej i najobficiej jednak rozwija się w wilgotnych zaroślach nadrzecznych, nad brzegami potoków, w rowach, wąwozach, w przejrzystych i wilgotnych lasach. W niektórych miejscach tworzy duże, jednogatunkowe skupiska. W Tatrach spotykany jest do wysokości 1700 m n.p.m.
Jarząb pospolity (łac. ) Sorbus aucuparia (w tle)
Występuje w Europie, południowo-zachodniej Azji, zachodniej Syberii. W Polsce pospolity na całym obszarze. Drzewo lub krzew. Dorasta do 15 m wysokości. Ma gładką i jasną korę. Tzw. owoce pozorne, kuliste, pomarańczowe, czerwone, cierpkie i gorzkie, pojawiają się od lipca do października. Mają długość 7–9 mm.Lasy, zarośla, miedze. W Tatrach górska, krzewiasta odmiana (var. glabrata Wimm et Gr.) dochodzi aż do piętra kosówki, stanowiąc znaczącą domieszkę do kosodrzewiny. Jarzębina jest bardzo tolerancyjna pod względem wymagań środowiskowych
Brzoza karpacka (łac.) Betula carpatica
Krzew lub małe drzewo do 8 m wysokości. Gatunek zbliżony do brzozy omszonej, ale o ciemnej korze i zwykle nagich, jajowatych liściach. Występuje w Europie, zwłaszcza w górach, od Pirenejów do Karpat. W Polsce występuje w Tatrach i Sudetach, nad potokami w pobliżu górnej granicy lasu. Brzozę karpacką spotkać można w wielu rejonach Tatr. Jej obecność jest jednak szczególnie widoczna w borach limbowych (przy szlaku z Morskiego Oka przez Świstówkę do Doliny Pięciu Stawów) i w zaroślach kosodrzewiny.
Sosna kosodrzewina (łac.) Pinus Mugo
Kosodrzewina jest bardzo licznym gatunkiem, który w Tatrach tworzy rozległe zarośla w strefie wysokości od około 1500 - 1700 m do 1800 - 2000 m.n.p.m. Podany zakres wysokości związany jest z faktem, że mamy do czynienia z różnymi warunkami klimatycznymi, jakie panują na południowej oraz północnej ekspozycji.
Endemity tatrzańskie
Tatry są jedynym masywem górskim Karpat o charakterze alpejskim. Jednak źródłem bogactwa przyrodniczego nie jest ich wygląd, ale urozmaicona rzeźba terenu, zróżnicowane podłoże geologiczne, znaczna wysokość nad poziomem morza oraz historia fauny i flory. Wymownym tego świadectwem jest obecność endemicznych roślin, czyli takich, których nie spotkamy nigdzie indziej na świecie oraz subendemitów, poza Tatrami pojawiających się sporadycznie. O wysokich walorach przyrodniczych tego rejonu świadczą również rośliny będące reliktami, które w minionych epokach rosły tutaj licznie, choć jeszcze dziś można je podziwiać, wędrując po tatrzańskich szlakach.
Rośliny, dla których Tatry są jedynym miejscem występowania na świecie:
Kostrzewa (Festuca aglochis)
Opisano jej występowanie na jednym tylko stanowisku, uznanie jej za endemit tatrzański wymaga więc dalszych badań...
„W starszej literaturze za endemity ściśle tatrzańskie uznawano cztery gatunki: warzuchę tatrzańską (Cochlearia tatrae), przymiotno węgierskie (Erigeron nanus), pszonaka Wahlenberga (Erysimum wahlenbergii) oraz kostrzewę (Festuca aglochis). W przyrodniczej monografii TPN (Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego. Praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Mirka, Kraków - Zakopane 1996) znajdziemy jednak informacje, że w świetle nowszych badań wszystkie z wymienionych gatunków mają szerszy zasięg bądź, jak w przypadku kostrzewy (Festuca aglochis), chodzi tu jedynie o wynaturzoną formę kostrzewy niskiej (Festuca airoides). Według cytowanej pozycji do endemitów ściśle tatrzańskich zaliczyć można jedynie dwa gatunki: wiechlinę szlachetną (Poa nobilis) oraz wiechlinę granitową (Poa granitica). Potwierdzenie tych informacji możemy znaleźć także w "Polskiej Czerwonej Księdze Roślin" (Praca zbiorowa pod red. Róży Kazimierczakowej oraz Kazimierza Zarzyckiego, Kraków 2001). Rozwój badań naukowych powoduje jednak, że część stanowisk roślin ulega powtórnej weryfikacji taksonomicznej. Tak też się stało w przypadku warzuchy tatrzańskiej. Dzięki temu stanowiska tej rośliny znajdujące się w sąsiedztwie Tatr uzyskały status innego gatunku. W rezultacie warzuchę tatrzańską obok wspomnianych gatunków wiechlin, ponownie uznać można za endemit ściśle tatrzański."
Przymiotno węgierskie (Erigeron hungaricus)
Występuje w górach Europy, endemit tatrzański. W Polsce gatunek rodzimy. Występuje wyłącznie w Karpatach; w części południowo-wschodniej, w Górach Rodniańskich oraz w Tatrach (endemit ogólnokarpacki). W Polsce wyłącznie w Tatrach. Kwitnie od lipca do sierpnia. Występuje w piętrze kosówki i piętrze alpejskim Tatr. Stanowiska na Giewoncie, żwirowisku w Dolinie Kościeliskiej i na Kominiarskim Wierchu od strony Doliny Starorobociańskiej (1490–1620 m n.p.m.). Odnaleziono także stanowisko w górnej części Wąwozu Kraków (1410–1620 m n.p.m.)
Przywrotnik (Alchemilla)
Opisano kilkanaście gatunków endemicznych przywrotników występujących tylko w Tatrach. Ich rozróżnienie możliwe jest jednak tylko przez specjalistów, za endemity tatrzańskie należy je uważać dopóki nie zostaną odnalezione w innym miejscu.
Są to nieduże rośliny o wysokości 15-75 cm. Liście pojedyncze, w zarysie okrągłe, często klapowane i pokryte delikatnymi włoskami. Tworzą płożące się i zwykle zakorzeniające się pędy. Kwiaty niepozorne, żółtozielone i drobne, zebrane w rozgałęzione kwiatostany. Gatunki są trudne do rozróżnienia.
Pszonak Wahlenberga (Erysimum Wahlenbergii)
Gatunek bardzo rzadki, endemit tatrzański. Według Krytycznej listy roślin naczyniowych Polski w Polsce jest zadomowionym antropofitem. Do niedawna występował wyłącznie w słowackich Tatrach Bielskich, ale w latach 70. zostało odkryte jego dość liczne, synantropijne stanowisko na Hali Gąsienicowej i utrzymuje się ono tam jako roślina dwuletnia. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje na skałach, obrzeżach lasów, wyłącznie na wapiennym podłożu
Warzucha tatrzańska (Cochlearia tatrae)
W Polsce wyłącznie w Tatrach Wysokich. Gatunek bardzo rzadki, w polskich Tatrach podano jego występowanie tylko na 12 stanowiskach[3]. Niemal wszystkie znajdują się w rejonie Morskiego Oka na wysokości 1595-2390 m n.p.m. Są to: żleb pod Rysami, Kazalnica Mięguszowiecka, Mięguszowiecki Szczyt Czarny, Przełęcz pod Chłopkiem, Bańdzioch, Mięguszowiecki Szczyt Wielki, Hińczowa Przełęcz, Cubryna, Mała Galeria Cubryńska, żleb spod Hińczowej Przełęczy do Wielkiej Cubryńskiej Galerii, przełęcz pod Zadnim Mnichem, Wrota Chałubińskiego[3]. Została też stwierdzona w Dolinie Pięciu Stawów Polskich.Roślina objęta jest w Polsce od 2004 r. ścisłą ochroną gatunkową. Chroni ją także Dyrektywa Siedliskowa. Jej stanowiska są dobrze chronione, znajdują się bowiem na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, narażone na przypadkowe zniszczenie są jedynie jej stanowiska przy szlakach turystycznych.
Wiechlina granitowa (Poa granitica Braun-Blanq)
Rośnie dziko tylko w Karpatach (endemit ogólnokarpacki). W Polsce rośnie wyłącznie w Tatrach, głównie w Tatrach Wysokich. W Tatrach rośnie na wilgotnym granitowym podłożu, głównie na stokach północnych, północno-wschodnich lub wschodnich, najczęściej w żlebach. Występuje głownie w piętrze halnym i turniowym. Najwyżej położone stanowisko w polskich Tatrach znajduje się na Rysach na wysokości 2490 m, najniżej w Dolinie Suchej Wody (1350 m) Według klasyfikacji IUCN gatunek zagrożony lekkiego ryzyka (kategoria LR). Chroniona jest również Konwencją Berneńską. Kategoria zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: LR (niższego ryzyka).
Wiechlina tatrzańska, wyklina tatrzańska (Poa ×nobilis Skalińska)
W polskich Tatrach podano jej występowanie tylko na 9 stanowiskach: Wrota Chałubińskiego, Rysy, poniżej Przełęczy pod Chłopkiem, Kozia Dolinka, Kasprowy Wierch, Granaty, Galeria Cubryńska, Dolinka za Mnichem, nad Czarnym Stawem nad Rysami, Cubryna, Przełączka pod Zadnim Mnichem. Prawdopodobnie występuje w wielu jeszcze miejscach, jednak jest trudna do odróżnienia od innych gatunków tatrzańskich wiechlin, wiele też miejsc nie zostało jeszcze przez botaników spenetrowanych rośnie tylko na granitowym podłożu, głównie na piargach oraz stromych zboczach:
-Kategoria zagrożenia w Polsce wg Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006):R (gatunek rzadki, potencjalnie zagrożony).
-Kategoria zagrożenia w Polsce wg Polskiej Czerwonej Księgi Roślin: DD (stopień zagrożenia trudny do określenia z braku danych)
Wiechlina szlachetna (Poa nobilis)
Z rodziny Traw (Gramineae). Żyworodna, podobna do wiechliny alpejskiej f. żyworodnej, różni się wzrostem większym i bujniejszym, kłoskach dwukwiatowych (w. alpejska ma kłoski 5-10-kwiatowe), gdzie dolny kwiat jest normalny, tylko górny przyjął postać żyworodną, główna różnica zaś to obecność licznych rozłogów, których nie ma u w. alpejskiej. Jest to endemit tatrzański, odkryta przez Marię Skalińską w 1955. Występuje tylko na granicie w piętrze halnym, bardzo rzadko w kosówce.
foto: Albin Marciniak
Pomoc przy opracowaniu : Karolina Zięba-Kulawik - architektura krajobrazu UR w Krakowie
TATRZAŃSKI PARK NARODOWY
Potrzebę utworzenia Parku w Tatrach dostrzeżono już w latach międzywojennych, ale utworzony został w obecnym województwie małopolskim dopiero 1 stycznia 1955 r. Pod względem przyrodniczoleśnym Tatrzański Park Narodowy leży w Krainie Karpackiej, w dzielnicy Tatr i częściowo Podhala. Tatry są najsilniej wyodrębnioną grupą gór w naszym kraju i mieszczą się na pograniczu Polski i Słowacji. Powierzchnia ogólna Parku wynosi 21.164 ha, z tego zespoły leśne zajmują 15.014 ha (71% powierzchni), grunty rolne 262 ha (1%), wody 189 ha (0,9%) oraz skały, hale, polany, nieużytki i inne 5.699 ha (27%), w tym głównie tereny bezleśne położone powyżej górnej granicy lasu. Ochroną ścisłą objęto powierzchnię 11.514 ha (54%), z tego 6.149 ha lasu (duża część Tatr Wysokich oraz Zachodnich).
Park obejmuje cały obszar Tatr Polskich, stanowiących najwyższą część Karpat w Polsce (graniczy z parkiem narodowym po stronie słowackiej) oraz fragment Podhala. Jest to zarazem jedyny w Polsce fragment pasma górskiego o charakterze alpejskim. Tatry to najmłodsze i najwyższe góry w Polsce. Masyw Tatr zbudowany jest z mezozoicznych wapieni i dolomitów. Charakteryzuje się on ostrymi poszarpanymi szczytami górskimi (m. in. najwyższe w Tatrach Polskich ? Rysy o wys. 2.499 m n.p.m.), kotłami polodowcowymi (m. in. Kocioł Czarnego Stawu), występowaniem żlebów i kominów, rygli skalnych i wałów morenowych, form krasowych, jak wapienne wąwozy i skałki o osobliwych kształtach, jaskiń (m. in. jaskinia Lodowa) oraz obfitością wód: jeziora, źródła (m. in. typu wywierzysk), strumienie i potoki z wodospadami (m. in. Morskie Oko ? Rybi Potok, Wodospad Siklawy ?.
W Parku istnieje wyraźny układ piętrowy roślinności. W reglu dolnym (do 1.250 m), na podłożu wapiennym występują lite świerczyny wprowadzone w przeszłości błędną gospodarką leśną z udziałem jodły, buka (ongiś tu panujących), modrzewia, sosny, jawora i jarzębiny, a na skałach niewęglanowych rosną świerk i jodła. W reglu górnym (do 1.550 m) panuje bór świerkowy z domieszką limby i modrzewia europejskiego, w miejscach trudnodostępnych pierwotny. Ponad reglem górnym występują zwarte płaty kosodrzewiny, z brzozą karpacką i różą alpejską. Piętro kosodrzewiny sięga do 1.800 m; oprócz kosodrzewiny występują tu zielne zarośla. Piętro alpejskie, zwane halnym, w którym utrzymują się płaty wiecznych śniegów dochodzi do 2.300 m n.p.m. Tworzą je różnego rodzaju murawy złożone z niskich roślin przystosowanych do życia w surowych warunkach klimatycznych. Powyżej rozpościera się piętro turniowe z bardzo ubogą roślinnością naczyniową i większym udziałem porostów.
Flora Parku jest najbogatsza ze wszystkich polskich parków narodowych, liczy ona ponad 1.300 gatunków roślin naczyniowych, spotyka się gatunki endemiczne i reliktowe (bliskie wyginięciu), które przetrwały od epoki lodowcowej, np.: warzuchę tatrzańską, skalnicę tatrzańską, ostróżkę tatrzańską, licznie występują też mchy, porosty i grzyby. Wśród roślin wyróżniamy wiele gatunków roślin objętych ochroną gatunkową, np.: limba, trudno dostępna szarotka alpejska, cudownie zakwitające krokusy (szafran spiski), goryczki, dziewięćsił bezłodygowy.
Bardzo bogata jest też fauna Parku. Oprócz typowych zwierząt leśnych występują prawem chronione gatunki alpejskie, jak kozica i widoczny na zdjęciu obok ? świstak (tylko w Tatrach). Ciekawostką jest, że pierwsza ustawa zakazująca polowania na zwierzęta uchwalona została przez Sejm Krajowy we Lwowie w 1869 r., a dotyczyła właśnie świstaka i kozicy. W poczet reprezentantów fauny zaliczamy również: niedźwiedzia, ryśa, gronostaja, wydrę i wilka. W jaskiniach żyją nietoperze. Bogaty jest świat ptaków m. in. gnieździ się bardzo rzadki orzeł przedni, puchacz, płochacz halny, sokół, orlik krzykliwy, kania ruda, kobuz, myszołów, cietrzew, głuszec, jarząbek, siwernik, pomurnik i drozd skalny. Ponadto liczne są płazy, gady, mięczaki oraz najliczniejsze owady (m. in. niezwykle rzadki motyl niepylak apollo).
Na terenie Parku znajdują się liczne zabytki kulturowe (szałasy, kapliczki). Park posiada bogate i ciekawe muzeum przyrodnicze. Siedziba dyrekcji i muzeum przyrodniczego znajduje się w Zakopanem. Teren parku jest udostępniony dla ruchu turystycznego. Preferuje się tutaj turystykę pieszą, dla której przygotowano 250 km oznakowanych szlaków o różnym stopniu trudności. W parku wydzielono także tereny do uprawiania sportu narciarskiego (około 160 km szlaków i tras narciarskich oraz nartostrad), górskiego i paralotniczego. Można też korzystać z mieszczących się na terenie parku 8 schronisk, kolejki linowej (z Kuźnic na Kasprowy Wierch) i 2 wyciągów krzesełkowych (dla narciarzy). Dogodne warunki postoju znajdą turyści w Zakopanym i licznych pobliskich wioskach.
Tatrzański Park Narodowy uznany został w 1992 r. przez UNESCO za Światowy Rezerwat Biosfery, zaś wraz ze słowackim parkiem narodowym za Międzynarodowy Rezerwat Biosfery Tatry.
TATRY
Najwyższa, wysunięta na północ część łańcucha Karpat. Tatry dzieli się na trzy części: Tatry Zachodnie, Wysokie i Bielskie. Całkowita powierzchnia 808 km2, długość w linii prostej 51,5 km, szerokość 18,5 km.
Tatry Zachodnie od Przełęczy Huciańskiej (ok. 910 m n.p.m.) do Przełęczy Liliowe (1.952 m n.p.m.), zbudowane ze skał osadowych (wapienie, dolomity, piaskowce) oraz ze skał magmowych. Szczyty są kopulaste z charakterystycznymi, podciętymi, stromymi ścianami, doliny tworzą głębokie wąwozy. Występują tu liczne jaskinie. Największe z nich to jaskinia Zimna i Czarna w Dolinie Kościeliskiej łączna długość ich korytarzy około 5 km. Najgłębsza jest Jaskinia Śnieżna 722 m.
Tatry Wysokie od Przełęczy Liliowe (1.952 m n.p.m.) do Przełęczy pod Kopą (1.749 m n.p.m.), zbudowane głównie z granitów. Ta część Tatr ma charakter alpejski ? ostre, urwiste szczyty i granie tworzą rozległe kotły z pięknymi, głębokimi stawami. Tu znajdują się najwyższe szczyty: Gerlachovský štit (Gerlach) 2.655 m n.p.m., Lomnický štit (Łomnica) 2.632 m n.p.m., Ladovy štit (Lodowy Szczyt) 2.628 m n.p.m. i kulminacja Tatr Polskich Rysy 2.499 m n.p.m. (na zdjęciu po prawej).
Tatry Bielskie ? od Przełęczy pod Kopą (1.749 m n.p.m.) do Przełęczy Żdiarskiej (1.077 m n.p.m.), zbudowane ze skał osadowych, głównie wapieni. Szczyty i grzbiety są łagodne. Podobnie jak w Tatrach Zachodnich tu również znajdują się liczne jaskinie.
Rzeźba Tatr jest wynikiem działalności różnorodnych czynników, które modelowały ten obszar od okresu mioceńskiego (około 30 milionów lat). Czynnikami tymi były:
- ruchy górotwórcze w okresie trzeciorzędu,
- śniegi, lodowce, rzeki lodowcowe i rzeki, tworzące się z topniejącego śniegu w okresie czwartorzędu.
Historia geologiczna Tatr sięga okresu węglowego, w którym w wyniku ruchów górotwórczych łańcuch górski Prokarpat i Tatr został wydźwignięty ponad zalegające tu morze. W epoce permu, triasu, jury i kredy obszary te modelowane były dalszymi ruchami górotwórczymi i jednoczesną działalnością morza.
Wtedy to tworzą się warstwy granitowe, kwarcowe, piaskowce i zlepieńce, wapienie, dolomity i warstwy kredowe. Zmienność głębokości i temperatura morza, działalność mechaniczna fal morskich, wspomagane ruchami górotwórczymi powodują, że wszystkie te warstwy, więcej lub mniej przemieszczone, tworzą mozaikę utworów geologicznych na obszarze całych Tatr. Epoka lodowcowa to okres ostatecznego modelowania obecnej rzeźby Tatr. Zbliżający się od północy w kilku nawrotach lodowiec, sprawił, że klimat Tatr znacznie się oziębił. Cała pokrywa Tatr została pokryta śniegiem i lodem. Te masy lodu i śniegu pod wpływem zmian temperatury, przesuwały się w dół, powodując przemieszczanie się materiału skalnego i żłobienie podłoża.
Główny zarys rzeźby Tatr Polskich pochodzi z okresu trzeciorzędowego. Kilkakrotne późniejsze zlodowacenia dokonały przemodelowania rzeźby Tatr, które polegało na pogłębianiu oraz poszerzaniu form przedlodowcowych. Działania owych czynników ukształtowały obecną rzeźbę Tatr. Mimo oddziaływania podobnych czynników na obszar całych Tatr, dzisiejsze ich ukształtowanie jest zróżnicowane, a powodem tego jest w głównej mierze budowa geologiczna, inna w Tatrach Wysokich, inna w Tatrach Zachodnich. Tatry Wysokie mają charakter rzeźby alpejskiej. W tę część Tatr wcięte są głęboko duże doliny Białki i Suchej Wody. Wraz z łączącymi się z nimi dolinami bocznymi, stanowią one typowe żłoby lodowcowe. Pomiędzy szerokimi dolinami wznoszą się wysokie grzbiety o bardzo stromych stokach i poszarpanych, zębatych graniach. Górne partie stoków są ponacinane żlebami, a u ich wylotów rozpościerają się potężne stożki usypiskowe. Tatry Zachodnie są niższe, mają grzbiety bardziej zaokrąglone i rzeźbę bardziej zróżnicowaną. Ich południowa część jest zbudowana z mniej odpornych gnejsów i łupków krystalicznych, natomiast północna, głównie z wapieni jurajskich i triasowych. Tatry Zachodnie są rozczłonkowane dolinami Bystrej, Małej Łąki, Kościeliskiej i Chochołowskiej. Prostopadle do przebiegu głównych dolin biegną progi strukturalne, zbudowane z odpornych ławic wapieni w związku z czym zaznaczają się zwężenia zwane ?bramami? (Kantaka, Kraszewskiego, Bramy Chochołowskie i inne) oraz rozszerzenia (Kira Miętusia, Polana Pisana i inne). Tatry Zachodnie odróżnia od Tatr Wysokich większa różnorodność form i typów rzeźby. Rozmiar przeobrażenia rzeźby pozwolił na wydzielenie na przejściu z Tatr Wysokich do Zachodnich ? Tatr Zakopiańskich, obejmujących pas regli wznoszących się do wysokości 1.300-1.500 m n.p.m., a opadających stromo ku północy w tzw. Rów Podtatrzański. Ta część Tatr pocięta jest dużymi dolinami, mającymi początek w głębi Tatr wierzchowych oraz krótkimi dolinami reglowymi (Olczyska, Białego, Strążyska i Za Bramką). Doliny reglowe mają charakter dolin rzecznych o wąskim dnie i niewyrównanym spadku. Liczne progi, rozszerzenia i obniżenia na wychodniach skał, miejscowe zwężenia tzw. ?bramki? są tego dowodem.
Położenie Tatr na skrzyżowaniu linii łączących Morze Północne z Morzem Czarnym i Morze Bałtyckie z Adriatykiem, mimo znacznej odległości od mórz powoduje, że wysokogórski klimat Tatr ma charakter klimatu przejściowego pomiędzy klimatem oceanicznym a kontynentalnym. Duże wzniesienie nad poziomem morza, przy wielkich wysokościach względnych i bogatej rzeźbie, powoduje, że na obszarze Tatr występuje bogactwo zjawisk klimatycznych, kształtujących lokalne mikroklimaty kotlin i grzbietów górskich. W Tatrach występują znaczne wahania temperatury powietrza w miarę zmiany wysokości nad poziomem morza. Podstawową cechą stosunków termicznych jest spadek temperatury w miarę posuwania się ku górze. Średni roczny gradient pionowy temperatury na linii Zakopane-Kasprowy Wierch wynosi 0,5°C na wysokości 100 m. Układ kierunków i prędkości wiatru w Tatrach i otaczających Kotlinach zależne są od ukształtowania terenu. Równoleżnikowy przebieg grani tatrzańskiej jest przeszkodą w ruchach powietrza o składowej południowej. W wyniku tego powstają w Tatrach wiatry spadające po jednej stronie przy równoczesnym spiętrzeniu się mas powietrza po drugiej stronie. Wiatr halny, który ma zasadniczy kierunek z południa na północ z odchyleniem ku pd.-wsch. i pd.-zach. charakteryzuje się dużą prędkością i porywistością od 60 m/s w górnych partiach do 30/s u podnóża Tatr. Silne wiatry halne powodują znaczne spustoszenia w lasach. Rozmieszczenie i wysokość opadów w Tatrach są bardzo zróżnicowane i zależą głównie od wzniesienia nad poziomem morza, ekspozycji wietrznej i wysokości względnej grzbietów. Można powiedzieć, że roczne sumy opadów rosną od podnóża Tatr ku ich szczytom. Zdecydowana większość obszaru Tatr Polskich otrzymuje średnio rocznie od 1.200 do 1.600 mm opadów. Maksimum przypada na czerwiec, zaś minimum opadów obserwuje się w lutym.
Roślinność Tatr jest niezwykle bogata i liczy ponad 1.300 gatunków roślin naczyniowych o bardzo różnorodnych wymaganiach siedliskowych. Mimo dużych zmian dokonanych przez człowieka i jego gospodarkę, lasy zachowały charakter naturalnych zespołów roślinnych, zwłaszcza w miejscach niedostępnych, skalistych lub otoczonych od dawna opieką. Urozmaicona rzeźba terenu, stosunkowo bogate gleby oraz sprzyjające rozwojowi szaty roślinnej warunki klimatyczne sprawiają, że na terenie Tatr istnieją bardzo liczne i niezmiernie cenne dla botaników fragmenty naturalnych zespołów roślinnych leśnych, łąkowych i naskalnych. Piętrowy układ roślinności w Tatrach przedstawia się następująco: regiel dolny ? od 700 do 1.250 m n.p.m., regiel górny ? 1.250-1.550 m n.p.m., piętro kosodrzewiny ? od 1.550 do 1800 m n.p.m., piętro alpejskie (halne) ? od 1800 do 2154 m n.p.m. na wapieniu i do 2.300 m na granicie. Powyżej piętra alpejskiego rozciąga się piętro turniowe, obejmujące swym zasięgiem najwyższe szczyty tatrzańskie. Piętro regla dolnego buduje w zasadzie buczyna karpacka oraz las jodłowo-bukowy z domieszką jaworu i świerka. Drzewostany regla dolnego ? jako łatwiej dostępne ? zostały w ostatnich 120 latach wycięte lub uległy klęskom elementarnym w miejsce, których zostały wprowadzone sztuczne drzewostany świerkowe niedostosowane do siedliska. Odznaczają się one mierną jakością i małą stosunkowo odpornością na klęski. Miejsce wyciętych dolnoreglowych lasów zajęły między innymi łąki mieczykowo-mietlicowe. Spotykamy tu zakwitający nieraz bardzo licznie szafran spiski. Zespól łąki mieczykowo-mietlicowej jest endemicznym zespołem zachodniokarpackim. Poza tym spotyka się w tym piętrze łąkę ostrożeniową i młaki turzycowo-kozłkowe. W piętrze regla górnego dominuje bór świerkowy. Obszary świerczyn regla górnego stanowią największe nagromadzenie drzewostanów rodzimego pochodzenia. Wykazują one dużą odporność na wszelkie klęski elementarne ? wiatr, okiść, szkodniki ze świata zwierzęcego i roślinnego. Powierzchnie tych drzewostanów szacuje się na około 1.400 ha. Na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego charakterystycznymi dla tego piętra gatunkami są paprotnik ostry, podrzeń żebrowiec, gruszyczka jednokwiatowa, listera sercowata, kosmatka żółtawa i inne. W roślinności halnej tego piętra panuje bliźniaczka psia trawka. W pobliżu górnej granicy lasu pojawia się w małych skupieniach limba (na zdjęciu obok). Wraz ze świerkiem i jarzębiną tworzy ona mieszane drzewostany. Piętro kosodrzewiny tworzy zespól kosówki z charakterystycznymi krzewami: jarzębiną, porzeczką skalną, brzozą karpacką oraz rzadką w Tatrach czeremchą skalną i jarząbem nieszypułkowym. Zespół kosówki zróżnicowany jest w zależności od podłoża na dwa podzespoły, bogatszy na wapieniach i znacznie uboższy w gatunku na podłożu kwaśnym. W piętrze kosówki spotykamy zbiorowiska ziołorośli, spośród których zwraca uwagę barwny zespól miłosny górskiej. Na bardziej wilgotnych siedliskach oraz na brzegach potoków tworzy barwne płaty zespól tojadu mocnego z endemiczną ostróżką tatrzańską i arcydzięglem litworem. W piętrze halnym wysokogórskie murawy na podłożu granitowym reprezentuje zespół situ skuciny i boimki dwurzędowej. Rośnie tu między innymi sasanka biała. Strome źleby oraz ustalone strome piargi opanował zespól kosmatki brunatnej z endemiczną trawą karpacką wielichną granitową, omiegiem kozłowcem. Na podłożu wapiennym piętra halnego spotykamy między innymi zespól turzycy mocnej oraz jeden z najbogatszych w gatunki tatrzańskie zespól kostrzewy pstrej z takimi gatunkami jak: traganek wytrzymały, ostrołódka Hallera, starzec główkowy i inne. Wyleżyska na granitach, na których najdłużej zalega śnieg zajmuje zespól wierzby zielonej, z kolei na wapieniach ? endemiczny zespól tatrzański Saxifragetum perduranis. W piętrze turniowym, wśród skał, niziutkie murawy tworzy turniowy zespól boimki. Spotkać można tu goryczkę przeźroczystą, starca kraiańskiego, kosmatkę kłosową.
W tatrzańskim świecie zwierząt za najbardziej charakterystyczną uważa się kozicę (na zdjęciu po lewej). Przez górali zwana kozą jest symbolem Tatrzańskiego Parku Narodowego. Żyje w najwyższych partiach od kosodrzewiny po turnie. W przeszłości licznie tępiona, obecnie korzysta z całkowitej ochrony. Świstak żyje w piętrze hal tatrzańskich. Przed 10 laty gatunek ten był bliski wyginięcia. Obecnie dzięki ochronie Jego pobyt w Tatrach wydaje Się być zabezpieczony. Na uwagę zasługują między innymi polnik tatrzański i darniówka tatrzańska, reprezentujące podgatunki odmienne od niżowych. Niedźwiedź żyje w Tatrach w strefie lasów. W okresie dojrzewania borówek i malin, podstawowe jego pożywienie, spotkać można go w kosodrzewinie. Ryś przebywa głównie w piętrze regli, ale zapuszcza się w wyższe partie gór, gdzie atakuje kozice. Z ptaków mieszkańcem urwistych skał w piętrze hal i turni jest pomurnik zwany przez miejscową ludność mentlem, ponadto płochacz halny, orzeł przedni i drozd obrożny. W piętrze kosodrzewiny zadomowiły się: świergotek górski zwany siwerniakiem, płochacz pokrzywica, gajówka pierwiosnka, cierniówka i inne. Z kuraków leśnych w Tatrach występują: głuszec i jarząbek. Obfitość potoków górskich przyciąga różne gatunki ptaków, z których wymienić należy pluszcza i pliszkę górską Fauna płazów i gadów jest uboga i nie wykazuje większych różnic w stosunku do fauny pozostałej części Karpat. Z gatunków górskich należy wymienić traszkę górską żyjącą w młakach i stawach na całym obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego, traszkę karpacką, salamandrę plamistą występującą w reglu dolnym, oraz kumaka górskiego. Owady są najliczniejszą gromadą zwierząt zamieszkującą Tatry. Przejawiają one wielką różnorodność form i przystosowań do trudnych warunków życia w środowisku wysokogórskim i odgrywają niezmiernie ważną rolę w przyrodzie tatrzańskiej. Kózki, ryjkowce i korniki są to chrząszcze, które na obszarze TPN należą do najgroźniejszych szkodników drzewostanów świerkowych. Licznie występują motyle, a do najpiękniejszych z nich należą: paź królowej, niepylak apollo (na zdjęciu po prawej) i malinowiec. W piętrze kosodrzewiny, hal i turni entomofauna jest nieco inna i znacznie uboższa w gatunki niż w piętrach reglowych. Związane jest to z zaostrzającym się klimatem w miarę wznoszenia się nad poziomem morza. W potokach i niektórych jeziorach tatrzańskich żyją pstrągi. Rodzimym jest pstrąg potokowy (strumieniowy).
Jeziora w Tatrach, zwane są stawami. Jest ich prawie 200, większość z nich leży po stronie słowackiej. Do największych po stronie polskiej należy Morskie Oko 34,54 ha, Wielki Staw w Dolinie Pięciu Stawów Polskich 34,14 ha i Czarny Staw pod Rysami 20,54 ha. Do najgłębszych należą: Wielki Staw 79,3 m, Czarny Staw pod Rysami 76,4 m, Morskie Oko 50,8 m i Czarny Staw w Dolinie Pięciu Stawów Polskich 50,4 m. Wszystkie stawy w Tatrach z wyjątkiem Cichego Stawku, powstały dzięki działalności lodowców. Wyróżniamy wśród nich dwa podstawowe typy ? typ erozyjny powstały przez wyżłobienie w skale np. Wielki Staw, Czarny Staw pod Rysami i typ morenowy powstały przez zatarasowanie basenu przez morenę lodowcową np. Smreczyński Staw. Temperatura w stawach tatrzańskich waha się od 5° do 14°C. Barwa wody jest uzależniona od zawartości drobnych organizmów roślinnych, zawartości składników chemicznych, głębokości i oświetlenia. Wody mogą mieć kolor błękitny, zielononiebieski, ciemnobłękitny, zielony, a nawet czerwony. W zależności od wysokości.
