Zamek w Zbarażu - Збаразький замок
Zamek Zbaraskich z 1626 roku, rekonstruowany, położony 18 km od Tarnopola.
Zbaraż od 1434 roku był siedzibą bogatego rodu Kniaziów Zbarskich, wywodzących się z ruskich Korybutów. W 1474 roku kniaź Wasyl Nieświcki nie mogąc obronić się przed Tatarami spłonął w zamku z całą załogą. Zamek odbudowano, ale w 1589 roku został znów zniszczony. Budowę nowego zamku rozpoczęto w 1620 roku. Zamek otoczony przez ziemne fortyfikacje, wykonane przy udziale Krzysztofa Arciszewskiego był nieskutecznie oblegany przez Kozaków w 1649 roku. Oblężenie to opisał Henryk Sienkiewicz w Ogniem i Mieczem.
W czasie wojny z Turcją 1672-1676 w sierpniu 1675 roku polska załoga odparła przy pomocy 30 dział dwa szturmy wojsk tureckich, po czym została zaatakowana od wewnątrz przez chłopów, którzy schronili się w jego murach. Pod warunkiem oszczędzenia życia 2 sierpnia chłopi poddali zamek, lecz Turcy nie dotrzymali obietnicy i wszystkich wyrżnęli. Po odbiciu zamku ks. Dymitr Jerzy Wiśniowiecki naprawił uszkodzenia.
W 1682 roku zamek przeszedł w ręce Potockich. Następnie zajęty przez Rosjan w 1707 roku w czasie III wojny północnej i w 1734 roku w czasie wojny o sukcesję polską. W XVIII wieku zamek w ruinie dalej należał do rodu Potockich. Na początku XIX wieku Potoccy sprzedali zamek Lubomirskim. W zamku rezydował przez pewien czas generał Józef Bem. Zniszczony poważnie przez Rosjan w 1914 roku podczas I wojny światowej. Odbudowany w 1935 roku przez polski Związek Oficerów Rezerwy. Po 1945 roku częściowo zburzony. Obecnie zespół ukraińskich muzeów.
Zamek w Nowym Zbarażu został wzniesiony kilkaset metrów od rodowej siedziby Zbaraskich, we wsi Stary Zbaraż. Pierwotny, drewniany, zamek wzniósł tam Dymitr Korybut, spłonął on wraz z wnukiem Fiodora Korybuta, Wasylem Wasylewiczem Nieświskim, który od poddania się Tatarom wolał śmierć. Drugi również drewniany, został poważnie uszkodzony w trakcie obrony przed Tatarami w 1589 roku broniony przez Janusza Zbaraskiego. Na początku XVII w, Jerzy Zbaraski, syn Janusza, podjął decyzję o rozbiórce zamku i wzniesieniu nowoczesnej twierdzy bastionowej, w innym miejscu niż dwa poprzednie zamki. W tym celu sprowadził architektów z zachodu Europy. Pierwotny projekt przygotował Vincenzo Scamozzi z Wenecji, jeszcze dla Krzysztofa Zbaraskiego, jednak ze względu na znikome cechy obronne tego założenia zastąpiono go projektem Flamandczyka Henryka van Peene, twórcy m.in. pałacu Zbaraskich w Krakowie. (wisniowiecki.com)
Twierdza została zbudowana na planie kwadratu o boku 88 metrów z czterema bastionami w narożach, z kazamatami i fosą o szerokości 20 metrów. Zamkowe lochy ciągną się aż pod klasztor bernardynów. Do wnętrza zamku prowadzi barokowa dwupiętrowa brama.
Zbaraż – miasto nad rzeką Gniezna
Zbaraż był główną siedzibą książąt Zbaraskich, ośrodkiem ich gniazdowej posiadłości (Księstwo Zbaraskie). Po ich wygaśnięciu wszedł w posiadanie rodów Bełżeckich i Skotnickich h.Grzymała – po Katarzynie ze Zbaraskich Bełżeckiej, książąt Wiśniowieckich, a później – drogą spadku – przeszedł na Potockich.
Po raz pierwszy bronił się tu przed Tatarami w 1474 kniaź Wasyl Wasylewicz Nieświski. Zamek był wówczas drewniany i został spalony wraz z jego obrońcami.
Ponownie w roku 1589 odbudowanego zamku (także drewnianego) broni wojewoda bracławski Janusz Zbaraski, ponownie przed Tatarami. I tym razem twierdza została poważnie zniszczona. W 1626 powstaje nowy, tym razem murowany i dobrze ufortyfikowany zamek.
W 1649 roku miała tu miejsce słynna obrona zamku i miasta przed wojskami kozackimi i sprzymierzonymi z nimi Tatarami. Oblężony wówczas 14-tysięczny oddział polski bronił się pod dowództwem Jeremiego Wiśniowieckiego przez 43 dni (od 10 lipca do 22 sierpnia 1649) przed naporem liczącej 100-200 tysięcy żołnierzy armii kozacko-tatarskiej.
W 1651 roku Kozacy ponownie oblegali Zbaraż, zdobyli zamek i miasto. W 1675 roku zamek zdobyli Turcy, dokonując rzezi obrońców, mieszkańców biorąc w jasyr.
W 1689 roku odbudowany ze zniszczeń wojennych Zbaraż otrzymał magdeburskie prawa miejskie. Miasto było ponownie niszczone w 1707 roku (wojna północna) i 1734 roku.
Do rozwoju miasta przyczyniło się ustanowienie z Zbarażu siedziby powiatu (1867 r.) oraz przeprowadzenie linii kolejowej (1906). Liczba ludności miasta wzrosła do około 10 tys. Walki toczone podczas I wojny światowej ponownie obróciły miasto w ruinę, z której podnosiło się do 1939 roku.
Zajęciu miasta przez Niemców w lipcu 1941 roku towarzyszył pogrom, podczas którego zabito ponad 40 Żydów. Podczas II wojny światowej Niemcy dokonali zagłady zbaraskich Żydów. W 1942 roku w kilku deportacjach wywieźli do obozu śmierci w Bełżcu blisko 3 tys. Żydów, a ponad 1 tys. zabili na miejscu. Na przełomie września i października 1942 roku przesiedlili do Zbaraża Żydów z Podwołoczysk i okolicznych wsi, tworząc w grudniu 1942 roku getto liczące 1,5 tys. osób. 7 kwietnia 1943 roku rozstrzelali 1 tys. Żydów, a 19 czerwca 1943 roku około 500 likwidując tym samym getto.
Podczas ataków banderowskich na Polaków w latach 1944-45 Zbaraż był miejscem, do którego ściągali uchodźcy z okolicznych wsi. Do 1946 roku z dawnego powiatu zbaraskiego wysiedlono do Polski 12,5 tys. Polaków.
Adres: Р43, Zbarazh, Ternopil's'ka oblast, Ukraina, 47303
GPS: N: 49°39'49.16", E: 25°47'6.30"
na zamku jest zorganizowane zwiedzanie
Zamek Zbaraż
