Bateria artylerii na Helu - stanowiska ogniowe

Bateria artylerii na Helu - stanowiska ogniowe

  Cypel Helski co roku przyciąga rzesze plażowiczów. Od Władysławowa aż po Hel, po obu stronach wąskiego pasa lądu rozciąga się piaszczysta plaża. Spacerujących spotkać można o każdej porze roku, bo poza piaskiem i szumem fal jest także co zwiedzać. Na Helu ponad lasem wznosi się latarnia morska a tuż przy nabrzeżu znajduje się Fokarium Stacji Morskiej. Tuż przy brzegu, obok portu Marynarki Wojennej zobaczyć można zatopione wraki okrętów. Jest także Muzeum Obrony Wybrzeża. Jednak to co można oglądać na całym terenie miasta oraz w lasach otaczających Hel, to stanowiska ogniowe nazywane też „baterią cyplową”. Wchodziły w skład Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej, Rejonu Umocnionego Hel. W 1939 stanowiły bardzo ważny element polskiej obrony Wybrzeża.

 

 

 

 

Muzeum Obrony Wybrzeża

http://mow.helmuzeum.pl/pl/obiekty/stanowisko-baterii-laskowskiego-cypel-helski

 

 

 

Zwiedzać można oczywiście przez cały rok, lecz wiosna i jesień jest do tego najlepsza, by bez tłumów i pośpiechu a także w kilku przypadkach bez dodatkowych opłat, zwiedzać niespiesznie to co  służyło do obrony a teraz jest atrakcją turystyczną.

 

 

Bateria „helska”, „cyplowa” została sformowana na podstawie rozkazu Szefa Sztabu Głównego WP L.dz. 370/IIIF tjn. z dnia 26 lutego 1934 r. oraz rozkazu Szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej L.dz. 562/34 tjn. z dnia 27 lutego 1934 r. Rozmowy na temat zakupu czterech dział artylerii nadbrzeżnej średniego kalibru rozpoczęto na początku 1933. Z inicjatywy kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego, kierownika Szefostwa Artylerii i Służby Uzbrojenia Kierownictwa Marynarki Wojennej, do przetargu zaproszono szwedzką firmę Bofors. W dziedzinie sprzętu artyleryjskiego Marynarka Wojenna (jako pierwsza z polskich sił zbrojnych) rozpoczęła długotrwałą współpracę z „Boforsem” (w armaty Boforsa wyposażone były polskie kontrtorpedowce typu Grom i okręty podwodne). Pierwszą umowę z Boforsem podpisano 20 grudnia 1933 na dostawę czterech armat kal. 152,4 mm wz. 35 dla nowej baterii nadbrzeżnej na Helu. Bezpośredni nadzór nad próbami poligonowymi w Szwecji i późniejszym montażem armat na Helu był sprawowany z ramienia Marynarki Wojennej przez chor. mar. Jana Lichego.

 

 

W czerwcu 1935 pierwsza partia dostawy została załadowana na polski transportowiec wojskowy ORP Wilia i przewieziona do Gdyni. Stamtąd transportem kolejowym działa zostały przewiezione na Hel. Druga partia w ten sam sposób dotarła do miejsca przeznaczenia we wrześniu. Tworzenie obsady baterii podjęto w maju 1935 roku na Oksywiu dowódcą jej został por. mar. Władysław Trzciński. W czerwcu 1935 roku obsada otrzymała nazwę „Oddział Artylerii Nadbrzeżnej”, w lipcu przeniesiona została na Hel i weszła w skład Baterii Kadrowej Artylerii Nadbrzeżnej przeformowanej z Kompanii Artylerii Nadbrzeżnej MW. Oddział składał się z 1 oficera, 6 podoficerów i 57 marynarzy. Oddział wziął udział w montażu dział na stanowiskach. Zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych 26 czerwca 1935 roku otrzymała nazwę „1 bateria Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej”. Niedługo potem, w 1936 zmieniono jej nazwę na XXXI Bateria. Po przedwczesnej śmierci inicjatora, kmdr. ppor. Heliodora Laskowskiego, 1 stycznia 1937 baterii nadano jego imię. Planowano budowę drugiej takiej baterii (4 działa 152,4 mm Bofors) na Półwyspie Helskim, ale projektu do wybuchu wojny nie zrealizowano. Ostatecznie bateria w 1939 roku na etacie pokojowym liczyła 2 oficerów i 160 podoficerów i marynarzy. 

 

 

1 września ok. godz. 14:00 bateria została zaatakowana przez 25–28 samolotów bombowych Ju-87, walkę z nimi podjęły nkm i ckm baterii, uszkodzeniu uległa jedna armata kal. 75 mm, wartownia i linie telefoniczne, zniszczeniu uległ prowizoryczny schron na amunicję kal. 75 mm. Rannych zostało 5 marynarzy, w tym 3 ciężko. 2 września o godz. 18:15 teren baterii został zbombardowany przez 6 samolotów, od godz. 20:00 i przez noc 2/3 września teren baterii był bombardowany przez naloty nękające niemieckich wodnosamolotów, co 15–20 minut. W wyniku czego uległ uszkodzeniu wysokościomierz dalmierza, zerwano kable energetyczne oraz odsłonięto też fundamenty działa nr 4. Wszystkie uszkodzenia naprawiono i przywrócono stan poprzedni.  

 

 

Bateria brała udział w porannej bitwie artyleryjskiej 3 września 1939 z dwoma niszczycielami niemieckimi „Leberecht Maass” i „Wolfgang Zenker”, a następnie o godz. 10.00 do niszczyciela "Fredrich Eckoldt". Pomiędzy 4, a 10 września teren baterii był obiektem kilku nalotów niemieckiego lotnictwa, według polskich źródeł obsługa nkm nr 2, 4 września zestrzeliła niemiecki samolot. 11 września o godz. 14:30 stojący w basenie amunicyjnym Westerplatte, pancernik „Schleswig-Holstein” ostrzelał teren baterii 15 pociskami. 

 

 

Według polskich źródeł 18 września ok. godz. 17:00 pancernik „Schleswig-Holstein” miał ostrzeliwać teren baterii uszkadzając kabel energetyczny, odłamki przebiły ściany centrali artyleryjskiej. 19 września od godz. 10:05 pancernik „Schleswig-Holstein” ostrzelał między innymi teren baterii 35 salwami. 

 

 

Po II wojnie światowej, w oparciu o stanowiska dział dawnej 31. Baterii została w 1946 zorganizowana 2 Bateria 13 Samodzielnego Dywizjonu Artylerii Nadbrzeżnej. Pierwszym dowódcą Dywizjonu został przedwojenny dowódca baterii – kmdr. ppor. Zbigniew Przybyszewski, który wkrótce jednak został usunięty, a następnie uwięziony i w wyniku tzw. spisku komandorów stracony w ramach represji stalinizmu. W okresie 1948–1949 zbudowano dodatkowe stanowisko ogniowe, a działa 152 mm Boforsa zamieniono na radzieckie działa B-13 kalibru 130 mm (co wymagało przebudowy stanowisk, m.in. podwyższenia podłogi przez ułożenie 40 cm warstwy mieszanki betonowej). W 1950 rozwiązano dywizjon, a na jego miejsce utworzono Baterię Artylerii Stałej (BAS) i otrzymała nazwę 13 BAS. Bateria ta funkcjonowała do 1976 roku, kiedy to ostatecznie zrezygnowano w Polsce z artylerii nadbrzeżnej.

 

 

Zachowały się przebudowane stanowiska baterii, znajdujące się na terenie wojskowym w Helu oraz dwie oryginalne armaty 152 mm. Jedna z armat znajduje się w Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni (wystawa plenerowa), a druga w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

W maju 2008 roku staraniem Muzeum Obrony Wybrzeża odrestaurowano i oddano do zwiedzania stanowisko nr 4 bat. Laskowskiego wraz z zachowaną na nim powojenną armatą B-13 i galerią umieszczoną w podziemiach stanowiska. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pokrewne artykuły

Administratorem Twoich danych osobowych jest Fundacja Klubu Podróżników Śródziemie Aleja Podróżników KRS: 0000556344 na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b RODO. Skontaktować się z nami możesz mailowo [email protected]

Jeżeli chcesz wykorzystać materiały naszego autorstwa zamieszone na portalu skontaktuj się z nami:  kl[email protected]