Muzeum Auschwitz-Birkenau KL Birkenau (Auschwitz II) w Oświęcimiu

Muzea Odsłony: 26859

Muzeum Auschwitz-Birkenau KL Birkenau (Auschwitz II) w Oświęcimiu

Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau – muzeum utworzone staraniem byłych więźniów Auschwitz-Birkenau, na mocy ustawy z 1947 roku, celem zachowania "po wsze czasy" pozostałości po byłym niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkenau.

Na Muzeum składają się głównie dwie wielkie części byłego kompleksu obozowego: Auschwitz I Stammlager i Auschwitz II Birkenau, wraz z ponad 150 obiektami budowlanymi, ok. 300 ruinami, autentycznymi drogami, rampą, ogrodzeniami, a także archiwalia, które przetrwały ewakuację obozu oraz zbiór ponad stu tysięcy obiektów ruchomych (m.in. walizki buty i przedmioty codziennego użytku, pasiaki i przedmioty więźniarskie, a także przedmioty pochodzenia esesmańskiego).

Muzeum jest jednostką bezpośrednio podporządkowaną Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jednakże jego działalność jest wynikiem szeroko zakrojonego konsensusu międzynarodowego. W tym celu, w roku 1990 powołano Międzynarodową Radę Muzeum przy Ministrze Kultury, która została zastąpiona w roku 2000 przez Międzynarodową Radę Oświęcimską przy Premierze RP. Obydwu Radom przewodniczył Władysław Bartoszewski. Rady te powołano dla opiniowania różnych zagadnień związanych z pracami Muzeum i zachowaniem Miejsca Pamięci, a także - w miarę potrzeby - z innymi obozami, pozostałymi po wojnie na terenach Polski.

Konzentrationslager Auschwitz, KL Auschwitz (Stammlager), w tym KL Birkenau (Auschwitz II) – zespół niemieckich obozów koncentracyjnych, w tym obozu zagłady na terenie Oświęcimia i pobliskich miejscowości istniejący w latach 1940-1945, symbol Holocaustu. Nazwy Auschwitz i Birkenau są niemieckimi odpowiednikami polskich nazw Oświęcim i Brzezinka, stosowanymi po agresji Niemiec na Polskę w 1939 i aneksji tych ziem przez III Rzeszę, gdy Oświęcim znalazł się administracyjnie w rejencji katowickiej (Regierungsbezirk Kattowitz) prowincji Górnego Śląska (Provinz Oberschlesien). W 1940 na tych terenach władze niemieckie utworzyły obóz przeznaczony początkowo do osadzania więźniów politycznych i opozycji, głównie Polaków. Rozbudowywany był potem stopniowo w główne miejsce masowej eksterminacji około miliona Żydów z całej Europy, a także wielu Polaków, Romów, jeńców radzieckich oraz ofiar innych narodowości. Jest to jedyny obóz koncentracyjny znajdujący się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, figuruje tam pod oficjalną nazwą Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-45)

Głównymi obozami zespołu były:

Auschwitz I (Oświęcim I), pierwszy obóz, głównie pracy przymusowej, pełniący również funkcję centrum zarządzającego dla całego kompleksu;

Auschwitz II – Birkenau (Brzezinka), początkowo obóz koncentracyjny, potem także obóz śmierci wyposażony w komory gazowe i krematoria;

Auschwitz III – Monowitz (Monowice), obóz pracy przymusowej w fabryce Buna-Werke koncernu IG Farben.

Auschwitz II (Birkenau)

Drugi główny obóz zespołu był przede wszystkim obozem śmierci – największym nazistowskim obozem zagłady. To w nim zginęła przeważająca liczba ofiar KL Auschwitz – ponad milion osób, tu były specjalnie zaprojektowane i wzniesione zespoły komór gazowych z krematoriami (zarówno prowizoryczne, w adaptowanych domkach chłopskich, jak i specjalnie wybudowane dla tego celu).

Budowę obozu rozpoczęto w październiku 1941 r., siłami więźniów i jeńców radzieckich osadzonych w Auschwitz, realizując rozkaz Himmlera z czasu jego pierwszej wizytacji obozu Auschwitz, w marcu tego roku. W dokumentach nazistowskich Auschwitz II nosił aż do wiosny 1944 roku nazwę obozu jenieckiego (Kriegsgefangenenlager) i choć funkcji tej nigdy nie pełnił, to plany zakładały wystawienie w nim 174 baraków murowanych dla pomieszczenia 100.000 jeńców radzieckich. Obóz zajmował obszar prostokąta o powierzchni ok. 140 ha, ogrodzonego z zewnątrz drutem kolczastym pod napięciem; tak samo ogrodzone były wewnętrzne sektory (odcinki), na które podzielono obóz. Na tym terenie do końca 1944 roku powstało około 300 różnych budynków – baraków, latryn, wartowni, komór gazowych itp. – tworzyły one kilka większych części:

Obóz kobiecy (sektory BIa i b) – sektor BIa został oddany do użytku jako pierwsza część obozu w czerwcu 1942 r., umieszczono tu ok. 1000 jeńców radzieckich przeniesionych z Auschwitz, potem była to część męska, a ostatecznie kobieca; sektor BIb utworzono w sierpniu 1942 r.; rejestracja i kwarantanna męska (BIIa) – oddany do użytku w sierpniu 1943 r.; obóz rodzinny (BIIb) dla Żydów z Theresienstadt (Familienlager Theresienstadt) – oddany do użytku we wrześniu 1943 r.; obóz męski (BIIc i d) – odcinek BIId był gotowy w lipcu 1942 r.; obóz cygański (BIIe) – pierwsza część sektora BII powstała w lutym 1943 r., przeznaczona dla rodzin romskich (Zigeunerlager) i zlikwidowana w sierpniu 1944 r.; odcinek szpitalny (BIIf) – oddany do użytku w lipcu 1943 r.; Kanada (BIIg) – odcinek oddany do użytku w grudniu 1943 r. stanowiły baraki obok krematorium IV, służące do gromadzenia zrabowanych ofiarom rzeczy, za Kanadą znajdowała się tzw. nowa sauna, gdzie przyjmowano do obozu więźniów z nowych transportów; Meksyk (BIII) – obszar rozbudowy obozu poza pierwotny teren utworzony w czerwcu 1944 r. – bez wody, światła, kanalizacji ani żadnego wyposażenia, w czasie przyjmowania transportów z Węgier umieszczano tu Żydówki, których nie zdążono poddać selekcjom; Czerwony Domek (Bunkier I) i Biały Domek (bunkier II) – prowizoryczne komory gazowe w zaadaptowanych domach wysiedlonych mieszkańców Brzezinki; krematoria II, III, IV i V (zespół komór gazowych i pieców do spalania zwłok). zespoły oczyszczalni ścieków, budynki SS, olbrzymie hangary dla przetrzymywania ziemniaków i wiele innych zabudowań pomocniczych.

Latem 1941 Himmler wskazał Auschwitz jako miejsce "ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej" Endlösung. Wykonywanie tego zbrodniczego planu rozpoczęło się w tym obozie na wiosnę 1942 roku. Masowa akcja uśmiercania gazem rozpoczęła się najpierw w pierwszej komorze gazowej w obozie macierzystym. Potem, ze względu na łatwość odizolowania, akcję zagłady przeniesiono do dwóch prowizorycznych komór gazowych, które umieszczono w przebudowanych wiejskich chałupach (czerwony domek – od marca, i biały domek – od września – nazwy pochodziły od koloru cegieł i tynku). Ciała najpierw grzebano, później palono w specjalnych dołach spaleniskowych. Po drugiej wizytacji obozów przez Himmlera w połowie lipca 1942 roku i ocenieniu wydajności tych prowizorycznych komór jako niewystarczającej, opracowano plan stworzenia urządzeń unicestwienia na skalę dotychczas niespotykaną. Latem 1942 roku niemiecka firma Hoch und Tiefbau AG z Katowic rozpoczęła budowę czterech potężnych zespołów krematoriów (II, III, IV i V). Krematoria II i III miały podziemne rozbieralnie i komory gazowe. Krematoria IV i V były w całości budynkami naziemnymi. Piece krematoryjne wykonała firma J.A. Topf und Soehne z Erfurtu. Obiekty te oddano do użytku między marcem a czerwcem 1943 roku. Ginący tu ludzie umierali śmiercią bolesną, w cierpieniu i poniżeniu, spotęgowanym widokiem umierających w udręczeniu bliskich: rodziców, małżonków, rodzeństwa, dzieci.

Skazani na zagładę Żydzi byli dowożeni transportami kolejowymi, w wagonach towarowych, zazwyczaj w straszliwych warunkach. Niektóre transporty przywożone z Europy Zachodniej przyjeżdżały do obozu w normalnych wagonach pasażerskich. Do połowy 1944 roku końcowym przystankiem transportów była tak zwana Judenrampe umiejscowiona wzdłuż głównej linii kolejowej pomiędzy Auschwitz I a II. W 1944 roku tory doprowadzono do obozu, aby przyspieszyć akcję zagłady, spodziewano się bowiem ogromnych transportów Żydów z Węgier. Wiele transportów było kierowanych w całości do komór gazowych, w zależności od potrzeb stosowano tzw. selekcję i wydzielano więźniów do pracy przymusowej lub do zbrodniczych eksperymentów medycznych (m.in. na dzieciach bliźniętach i osobach karłowatych), co na jakiś czas pozwalało im zachować życie. Natomiast pozostali – starcy, chorzy oraz dzieci byli uśmiercani gazem bez wyjątku.

Selekcji podlegali tylko więźniowie żydowscy. Więźniowie nie-Żydzi byli włączani do stanu liczbowego obozu. Wszyscy – wyselekcjonowani oraz kierowani do komór gazowych – byli pozbawiani rzeczy osobistych, przekazywanych do specjalnego sektora zwanego Kanada. Rzeczy te były tam segregowane i przechodziły na własność III Rzeszy. Potem specjalnymi transportami wywożono je do Niemiec, gdzie były przekazywane armii, rodzinom ofiar bombardowań, pomocy społecznej itp.

Wyselekcjonowani więźniowie byli odprowadzani do obozu, gdzie trafiali do ewidencji w budynku sauny. Sauna i kwarantanna były według relacji ocalałych miejscami kluczowymi w procesie łamania ludzi. Oderwani od rodzin, małżonków, dzieci, poniżani obnażaniem, pełnym strzyżeniem i tatuowaniem, byli w końcu umieszczani w barakach obozowych i ćwiczeni w uległości przez SS, kapo i blokowych. Po jej zakończeniu pracowali przymusowo na miejscu lub byli przenoszeni do podobozów. W Saunie nowo przybyły więzień otrzymywał numer obozowy, który od tej pory zastępował jego nazwisko. Auschwitz-Birkenau był jedynym obozem hitlerowskim, który wprowadził tatuowanie numerów obozowych.

Likwidacja obozów

Ze względu na sytuację strategiczną na froncie wschodnim naziści już w sierpniu 1944 r. rozpoczęli przygotowania do likwidacji obozów. Systematycznie likwidowali członków Sonderkommand – tylko we wrześniu tego roku zamordowali około 200 z nich. Wywołało to słynny bunt Sonderkommanda w krematorium IV. W sierpniu 1944 r. rozpoczęła się w obozie sukcesywna ewakuacja więźniów w głąb Rzeszy, z końcem roku wstrzymano rozbudowę Auschwitz oraz Birkenau i zaczęto palenie dokumentów oraz zacieranie świadectw zbrodni: zasypywano doły z ludzkimi prochami, rozebrano do fundamentów krematorium IV, przygotowano do wysadzenia pozostałe trzy budynki krematoryjne.

17 stycznia 1945 r. odbył się w KL Auschwitz ostatni generalny apel 67 012 więźniarek i więźniów. Bezpośrednio po nim na rozkaz wyższego dowódcy SS i policji we Wrocławiu, Obergruppenfuehrera SS Schmausera, rozpoczęto ostateczną ewakuację więźniów. Rozpoczęły się Marsze Śmierci do obozów w głębi Rzeszy. Główny marsz odbywał się na trasie Oświęcim – Wodzisław Śląski (63km). 22 stycznia transport dotarł do stacji kolejowej Loslau (niemiecka nazwa Wodzisławia Śląskiego), gdzie załadowano więźniów do otwartych węglowych wagonów kolejowych i w warunkach mrozu na zewnątrz i ścisku wewnątrz skierowano dalej. Trasa transportów kolejowych z Wodzisławia prowadziła m.in. przez Ostrawę w kierunku Austrii i Niemiec.

W obozie zostało ponad 9 tysięcy więźniów, w tym około 500 dzieci – wszyscy mieli zostać zgładzeni. Od 18 do 27 stycznia masowo palono obozowe akta, 20 stycznia wysadzono krematoria II i III, a 26 stycznia – krematorium V. 23 stycznia podpalono tak zwaną Kanadę II, czyli kompleks magazynów z mieniem zagrabionym ofiarom. Obóz, w części opuszczony przez esesmanów, 27 stycznia wyzwolili żołnierze Armii Czerwonej, a bezpośrednio 100 Lwowska Dywizja Piechoty, którą dowodził generał-major Fiodor Krasawin. W Auschwitz, Birkenau, Monowitz i podobozach wyzwolenia doczekało łącznie około 7,5 tysiąca więźniów. Część byłych więźniów tuż po wyzwoleniu odeszła do swych domów. Pozostali zostali umieszczeni w prowizorycznych szpitalach zorganizowanych na terenie obozu. Większość z nich umarła z wycieńczenia.

Obecnie historycy, za wyczerpującymi badaniami Franciszka Pipera, oceniają, że ogółem do obozu trafiło co najmniej 1,3 miliona osób, w tym:

1,1 mln Żydów

do 150 tysięcy Polaków

23 tysiące Romów

i ponad 30 tysięcy osób innych narodowości.

Liczba zabitych sięgnęła prawie 1,1 mln osób, w tym:

960 tysięcy Żydów, czyli prawie 90% – w tym:

438 tysięcy z Węgier

około 300 tysięcy z Polski

prawie 70 tysięcy z Francji

60 tysięcy z Holandii

55 tysięcy z Grecji

ponad 46 tysięcy z Czech i Moraw

ponad 26 tysięcy ze Słowacji

ponad 24 tysiące z Belgii

23 tysiące z Niemiec i Austrii

10 tysięcy z Jugosławii

do 75 tysięcy Polaków

21 tysięcy Romów

15 tysięcy jeńców radzieckich różnych narodowości

oraz do 15 tysięcy ludzi innych narodowości.

Istnieją jednak nadal poglądy podtrzymujące ocenę liczby ofiar w wysokości 4 lub więcej milionów osób. Wielkości te wyprowadzane są estymacją pewnych danych cząstkowych według zasad, którymi posłużyła się wspomniana komisja radziecka. Nie znajduje to uznania u większości współczesnych badaczy.

http://pl.auschwitz.org.pl

opracowanie &foto: Albin Marciniak

Auschwitz II Birkenau, Birkenau, Oświęcim, Obóz Zagłady, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, the Auschwitz Death Camp, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, bu Auschwitz ölüm düşərgəsi, Auschwitz
أوشفيتز بيركيناو الثاني، بيركيناو، معسكر الموت في اوشفيتز، أوشفيتز
奥斯威辛第二至比克瑙，比克瑙的奥斯威辛死亡集中营，奥斯威辛
奧斯威辛第二至比克瑙，比克瑙的奧斯威辛死亡集中營，奧斯威辛
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, Auschwitz logor smrti, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, Osvětim tábor smrti, Osvětimi
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, le camp d'extermination d'Auschwitz, Auschwitz
Άουσβιτς ΙΙ-Μπίρκεναου, Μπίρκεναου, στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς, του Άουσβιτς
אושוויץ בירקנאו II, בירקנאו, מחנה ההשמדה אושוויץ, אושוויץ
Auschwitz-Birkenau द्वितीय, Birkenau, Auschwitz मौत शिविर, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, el campo de exterminio de Auschwitz, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, het vernietigingskamp Auschwitz, Auschwitz
Auschwitz-Birkenau II, Birkenau, Campa an Bás Auschwitz, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, Death Auschwitz Camp, Auschwitz
アウシュヴィッツⅡ-ビルケナウ、ビルケナウ、アウシュビッツの死のキャンプ、アウシュビッツ
אַושוויץ צווייטער-בירקענאַו, בירקענאַו, די אַושוויץ טויט לאַגער, אַושוויץ
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, el camp d'extermini d'Auschwitz, Auschwitz
아우 슈비츠 II에 - Birkenau, Birkenau, 아우 슈비츠 죽음의 캠프, 아우 슈비츠
II Auschwitz-Birkenau, Birkenau koncentracijos stovyklos, Aušvico mirties stovykla, Osvencimas
Auschwitz Birkenau II-, Birkenau et mors Auschwitz castrorum Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, das Vernichtungslager Auschwitz, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, Auschwitz Death Camp, Auschwitz
آشویتس برکناو دوم -، برکناو، اردوگاه مرگ آشویتس، اردوگاه آشویتس
Auschwitz Birkenau-II, Birkenau, o campo de extermínio de Auschwitz, Auschwitz
Аушвиц II-Биркенау, Биркенау, Освенцим смерти, Освенцим
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, în lagărul morţii de la Auschwitz, Auschwitz
Аушвиц ИИ-Биркенау, Биркенау логор Аушвиц, Аушвиц
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, Kifo Auschwitz Camp, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, Auschwitz dödsläger, Auschwitz
Аушвіц II-Біркенау, Біркенау, Освенцим смерті, Освенцім
آشوٹز دوم - Birkenau، Birkenau، آشوٹز موت کیمپ، آشوٹز
Auschwitz-Birkenau II, Birkenau, mae'r Gwersyll Auschwitz Marwolaeth, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, birkenaui, az auschwitzi tábor Halál, Auschwitz
Auschwitz-Birkenau II, Birkenau, Trại Auschwitz cái chết, Auschwitz
Auschwitz II-Birkenau, Birkenau, Auschwitz Death Camp, Auschwitz

Muzea w Polsce