Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach

 

Historia Kolei wąskotorowej w Rudach

 

  Kolej w Rudach Wielkich pojawiła się 25 marca 1899 roku. Oddano wówczas do użytku linię wąskotorową (szerokość toru 785 mm) prowadzącą z Gliwic przez Nieborowice o długości 23,51 km. Był to pierwszy etap projektu przewidującego doprowadzenie linii kolejowej aż do Raciborza.

28 lutego 1901 r. tor kolejowy dotarł do miejscowości Paproć. Natomiast 1 kwietnia następnego roku oddano do eksploatacji dalszy odcinek z Paproci do Markowic Raciborskich. Ostatni fragment linii budowanej etapami doprowadzono do Plani (obecnie Płoni) – dzielnicy Raciborza 17 maja 1903 roku. Cała trasa z Gliwic do Raciborza przez Bojków, Nieborowice, Pilchowice, Stanice, Rudy, Szymocice, Nędzę i Babice liczyła łącznie 51 km.

Już w pierwszym, niepełnym 1903 roku istnienia, kolej przewiozła 279 646 pasażerów i 10 009 ton towarów. Należy podkreślić, że był to najwygodniejszy środek komunikacji pasażerskiej na trasie Gliwice–Racibórz. Podróż normalnotorowym pociągiem osobowym, z konieczną przesiadką w Kędzierzynie trwała około 2 godzin i 20 minut.

Kolej wąskotorowa, mimo że czas jazdy miała porównywalny, to obsługiwała 10 miejscowości pozbawionych do tej pory sprawnej komunikacji. Do 1945 r. przewozy dochodziły do 700 000 osób w skali roku, natomiast w latach 1949-1963 nie spadały poniżej 1 miliona. Rekord zanotowano w 1954 r. kiedy przewieziono 1 834 400 pasażerów. W 1991 r. – ostatnim roku funkcjonowania regularnego ruchu pod szyldem PKP z usług tej kolei skorzystało 90 292 osób.

 

 

    Niemal dokładnie w środku 51 kilometrowej trasy zlokalizowano stację w Rudach Wielkich, największą na całej linii. Znalazły się tam warsztaty naprawcze taboru, tory postojowe dla wagonów i lokomotyw, punkt obrządzania parowozów i trójkąt torowy do ich obracania. Główny budynek dworcowy to dwupiętrowy obiekt na planie prostokąta podpiwniczony z poddaszem. Dach wielospadowy pokryto dachówką. Piętro i poddasze pierwotnie było wykonane z muru pruskiego. Ściany parteru były murowane z cegieł z boniowanymi narożnikami. W pomieszczeniach tej kondygnacji ulokowano biuro zawiadowcy stacji, nastawnię, poczekalnię dla podróżnych, kasę obsługującą ruch osobowy i towarowy oraz schronisko dla drużyn konduktorskich. Do południowej ściany budynku przylegał parterowy magazyn towarowy wykonany także z muru pruskiego kryty dachem dwuspadowym. Przy opisanych obiektach znajdował się peron jednokrawędziowy. Równolegle do peronu, naprzeciw budynku dworcowego usytuowano dwie obszerne hale, z których jedną przeznaczono dla lokomotyw, drugą zaś dla wagonów.

Dzisiaj po dawnej kolei pozostał jedynie siedmiokilometrowy odcinek ze Stanicy przez Rudy do stacji Rybnik Stodoły i obiekty z układem torowym w Rudach. Główne budynki dworcowe na stacjach w Stanicy i Paproci po zniszczeniach, których doznały w 1945 r., nieudolnie odbudowane zatraciły swój dawny wygląd. Na stacji w Rudach budynek dworcowy także uległ zniszczeniu, a dzisiejszy obiekt posiada tylko oryginalne piwnice. Z hal postojowych dla taboru pozostała jedynie lokomotywownia, ale już z nowym, powojennym dachem. Hala wagonowni została rozebrana w 1969 roku.

Cała linia kolejowa z Gliwic do Raciborza Markowic została wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków i od 1 marca 1993 r. jest chroniona prawem. W ten sposób uczyniono pierwszy krok dla ratowania tego niezwykle interesującego systemu transportu szynowego, posiadającego bogatą, ponad stuletnią historią, a co najważniejsze – zalety do dalszego wykorzystania w dotychczasowym charakterze przez następne dziesięciolecia.

Od 2009 roku stacją zarządzał Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej, a od 1 czerwca 2017 Gminny Ośrodek Turystyki i Promocji w Rudach. Dzięki dotacjom z Gminy jest ona przywracana do dawnej świetności. Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach jest jednym z obiektów Szlaku Zabytków Techniki województwa Śląskiego, a także Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego ERIH. 

Obecnie stacja w Rudach tętni życiem. Zabytkowe budynki, w tym ponad stuletnia hala lokomotywowni, są sukcesywnie odrestaurowywane. Na torach postojowych gromadzone są unikatowe lokomotywy i wagony, a większość z tych eksponatów w przyszłości będzie można zobaczyć w ruchu. Już teraz na szlaku spotkać można parowóz Las-49 czy spalinową lokomotywę Lxd2. Okazjonalnie na tory wyjeżdża najstarszy na świecie jeżdżący elektrowóz wąskotorowy, wyprodukowany w 1896 roku przez firmę Siemens. Turyści mają do wyboru dwie trasy: Rudy-Rybnik Stodoły-Rudy bądź Rudy-Stanica-Rudy. Podczas przejazdu nimi można podziwiać Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich. Na stacji można skorzystać także z wielu innych atrakcji, takich jak przejażdżki drezynami, zwiedzanie z przewodnikiem lokomotywowni oraz kuźni kowalskiej, czy odwiedzenie muzeum kolejowego i śląskiej izby.

info: Gminny Ośrodek Turystyki i Promocji w Rudach

 

 

 

 

Skanseny i parowozownie w Polsce polecane do zwiedzania

https://klubpodroznikow.com/relacje/polska/177-kolej

 

 

 

Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach