Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach

Parowozownie Odsłony: 2199

Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach

Skansenów taboru kolejowego od wielkich parowozów poczynając na maleńkich drezynach kończąc, mamy w całej Polsce wiele. I świetnie, bo poza zachowaniem wyjątkowych pojazdów, wielokrotnie unikatów w skali świata, mamy możliwość poznawać historię transportu na całym świecie. Dzięki takim muzeom za którymi najczęściej stoją prawdziwi pasjonaci, piękne lokomotywy czy historyczne "perełki" nie padły łupem złomiarzy czy rdzy. Od Bałtyku po Tatry, od wschodu po zachód mamy okazje podziwiać wyjątkowe okazy pędzące niegdyś po szynach. Jednym z takich skansenów jest Zabytkowa Stacja w Rudach na Śląsku. Zobaczyć a nawet przejechać się możemy odrestaurowanym, zabytkowym taborem. Wiele kolejnych pojazdów szynowych czeka na na swoją nomen omen kolej, by pozbyć się rdzy a zyskać nowe lśnienie. Śląsk to nie tylko kopalnie a skansen zadowoli nie tylko najmłodszych. Któż z nas nie lubi bawić się miniaturami kolejek ? A co dopiero stając oko w oko z pojazdami stojącymi na torach i to w takiej ilości ? Chętni mogą także przejechać się zabytkowym składem, który kursuje regularnie na kilkukilometrowej trasie.

Zabytkowa Stacja
Kolei Wąskotorowej w Rudach
ul. Szkolna 1, 47-430 Rudy
tel.: +48 500 282 732

http://www.kolejkarudy.pl

Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach 4

Historia Kolei wąskotorowej w Rudach

Kolej w Rudach Wielkich pojawiła się 25 marca 1899 roku. Oddano wówczas do użytku linię wąskotorową (szerokość toru 785 mm) prowadzącą z Gliwic przez Nieborowice o długości 23,51 km. Był to pierwszy etap projektu przewidującego doprowadzenie linii kolejowej aż do Raciborza.

28 lutego 1901 r. tor kolejowy dotarł do miejscowości Paproć. Natomiast 1 kwietnia następnego roku oddano do eksploatacji dalszy odcinek z Paproci do Markowic Raciborskich. Ostatni fragment linii budowanej etapami doprowadzono do Plani (obecnie Płoni) – dzielnicy Raciborza 17 maja 1903 roku. Cała trasa z Gliwic do Raciborza przez Bojków, Nieborowice, Pilchowice, Stanice, Rudy, Szymocice, Nędzę i Babice liczyła łącznie 51 km.

Już w pierwszym, niepełnym 1903 roku istnienia, kolej przewiozła 279 646 pasażerów i 10 009 ton towarów. Należy podkreślić, że był to najwygodniejszy środek komunikacji pasażerskiej na trasie Gliwice–Racibórz. Podróż normalnotorowym pociągiem osobowym, z konieczną przesiadką w Kędzierzynie trwała około 2 godzin i 20 minut.

Kolej wąskotorowa, mimo że czas jazdy miała porównywalny, to obsługiwała 10 miejscowości pozbawionych do tej pory sprawnej komunikacji. Do 1945 r. przewozy dochodziły do 700 000 osób w skali roku, natomiast w latach 1949-1963 nie spadały poniżej 1 miliona. Rekord zanotowano w 1954 r. kiedy przewieziono 1 834 400 pasażerów. W 1991 r. – ostatnim roku funkcjonowania regularnego ruchu pod szyldem PKP z usług tej kolei skorzystało 90 292 osób.

Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach 25

Niemal dokładnie w środku 51 kilometrowej trasy zlokalizowano stację w Rudach Wielkich, największą na całej linii. Znalazły się tam warsztaty naprawcze taboru, tory postojowe dla wagonów i lokomotyw, punkt obrządzania parowozów i trójkąt torowy do ich obracania. Główny budynek dworcowy to dwupiętrowy obiekt na planie prostokąta podpiwniczony z poddaszem. Dach wielospadowy pokryto dachówką. Piętro i poddasze pierwotnie było wykonane z muru pruskiego. Ściany parteru były murowane z cegieł z boniowanymi narożnikami. W pomieszczeniach tej kondygnacji ulokowano biuro zawiadowcy stacji, nastawnię, poczekalnię dla podróżnych, kasę obsługującą ruch osobowy i towarowy oraz schronisko dla drużyn konduktorskich. Do południowej ściany budynku przylegał parterowy magazyn towarowy wykonany także z muru pruskiego kryty dachem dwuspadowym. Przy opisanych obiektach znajdował się peron jednokrawędziowy. Równolegle do peronu, naprzeciw budynku dworcowego usytuowano dwie obszerne hale, z których jedną przeznaczono dla lokomotyw, drugą zaś dla wagonów.

Dzisiaj po dawnej kolei pozostał jedynie siedmiokilometrowy odcinek ze Stanicy przez Rudy do stacji Rybnik Stodoły i obiekty z układem torowym w Rudach. Główne budynki dworcowe na stacjach w Stanicy i Paproci po zniszczeniach, których doznały w 1945 r., nieudolnie odbudowane zatraciły swój dawny wygląd. Na stacji w Rudach budynek dworcowy także uległ zniszczeniu, a dzisiejszy obiekt posiada tylko oryginalne piwnice. Z hal postojowych dla taboru pozostała jedynie lokomotywownia, ale już z nowym, powojennym dachem. Hala wagonowni została rozebrana w 1969 roku.

Cała linia kolejowa z Gliwic do Raciborza Markowic została wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków i od 1 marca 1993 r. jest chroniona prawem. W ten sposób uczyniono pierwszy krok dla ratowania tego niezwykle interesującego systemu transportu szynowego, posiadającego bogatą, ponad stuletnią historią, a co najważniejsze – zalety do dalszego wykorzystania w dotychczasowym charakterze przez następne dziesięciolecia.

Od 2009 roku stacją zarządzał Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kuźni Raciborskiej, a od 1 czerwca 2017 Gminny Ośrodek Turystyki i Promocji w Rudach. Dzięki dotacjom z Gminy jest ona przywracana do dawnej świetności. Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach jest jednym z obiektów Szlaku Zabytków Techniki województwa Śląskiego, a także Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego ERIH.

Obecnie stacja w Rudach tętni życiem. Zabytkowe budynki, w tym ponad stuletnia hala lokomotywowni, są sukcesywnie odrestaurowywane. Na torach postojowych gromadzone są unikatowe lokomotywy i wagony, a większość z tych eksponatów w przyszłości będzie można zobaczyć w ruchu. Już teraz na szlaku spotkać można parowóz Las-49 czy spalinową lokomotywę Lxd2. Okazjonalnie na tory wyjeżdża najstarszy na świecie jeżdżący elektrowóz wąskotorowy, wyprodukowany w 1896 roku przez firmę Siemens. Turyści mają do wyboru dwie trasy: Rudy-Rybnik Stodoły-Rudy bądź Rudy-Stanica-Rudy. Podczas przejazdu nimi można podziwiać Park Krajobrazowy Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich. Na stacji można skorzystać także z wielu innych atrakcji, takich jak przejażdżki drezynami, zwiedzanie z przewodnikiem lokomotywowni oraz kuźni kowalskiej, czy odwiedzenie muzeum kolejowego i śląskiej izby.

info: Gminny Ośrodek Turystyki i Promocji w Rudach

Zabytkowa Stacja Kolei Wąskotorowej w Rudach 7