Zamek w Sztumie

Zamki i pałace Odsłony: 10007

Zamek w Sztumie, oddział Muzeum Zamkowego w Malborku, położony nad Jeziorem Sztumskim.

Sztumski zamek to jeden z wielu w Polsce, ale także jeden z czterech w bliskim sąsiedztwie. Wybierając się do Malborka, warto zaplanować także zwiedzanie zamków: Sztum, Gniew i Kwidzyn.

Zamek pokrzyżacki - Letnia Rezydencja Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego (Gmina Sztum jest członkiem Stowarzyszenia Gmin "Polskie Zamki Gotyckie"). Na terenie Zamku odbywają się turnieje oraz pokazy walk rycerskich. Zbudowany w stylu gotyckim przez zakon krzyżacki w latach 1326-1335, na planie wielokąta z dwiema wieżami, w miejscu staropruskiego grodu. Był siedzibą wójta krzyżackiego. W 1410 roku w rękach polskich. Po wojnie trzynastoletniej, w latach 1468-1772, był siedzibą polskich starostów. Zniszczony w czasie wojen szwedzkich w XVII wieku, został częściowo rozebrany przez władze pruskie. Zachowały się 2 skrzydła przebudowane w XIX wieku, wieża więzienna, bramy i mury obwodowe. Dawna siedziba Sztumskiego Centrum Kultury.

Położenie: Wzgórze Zamkowe w Sztumie położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie rynku starego miasta Sztum, pomiędzy dwoma jeziorami: Barlewickim i Sztumskim. Posiada bezpośredni dostęp do linii brzegowej Jeziora Sztumskiego, wzdłuż którego przebiega Bulwar Zamkowy. Gotycki zamek krzyżacki, dawna Letnia Rezydencja Wielkiego Mistrza Krzyżackiego leży na Międzynarodowym Szlaku Zamków Gotyckich, w odległości 12 km od największego w Europie zamku krzyżackiego w Malborku, wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO.

Teren wzgórza zabudowany jest zamkiem w kształcie pięciokąta, z dziedzińcem wewnętrznym otoczonym murami obronnymi wraz z bramą wjazdową i basztą więzienną. W skład zabudowy wchodzi: skrzydło południowe z dużymi salami wystawowymi oraz dom z wykuszem o powierzchni użytkowej 1.155,90 m2, wozownia wraz ze skrzydłem wschodnim o pow. użytkowej 1.208,41m2, skrzydło północne – dawna siedziba sądu i prokuratury oraz wolnostojąca dwukondygnacyjna willa o powierzchni użytkowej 605,86 m2.

Teren pokrzyżackiego zespołu zamkowego wpisany do rejestru zabytków decyzją nr 82/N/1959.07.16 oraz decyzją nr PWKZ.R.4190-14/230-3/09/10. Zamek w Sztumie należy do nietypowych założeń obronnych wzniesionych przez zakon krzyżacki w kilku etapach poczynając od 1326 roku, a kończąc w dwudziestych latach XV wieku. Zespół Zamkowy w Sztumie składa się z następujących zabytkowych nieruchomości budowlanych: murów zamkowych, zespołu bramnego z mostem, wieży sześciobocznej, wieży czworobocznej, spichrzy zamkowych, skrzydła południowego, reliktów kościoła, reliktów Letniego Pałacu Wielkich Mistrzów, reliktów stajni zamkowych, reliktów zbrojowni i studni zamkowej.

Wzniesienie założenia obronnego na planie nieregularnego pięcioboku, w tym czasie, było odstępstwem od budowanych wówczas powszechnie zamków czteroskrzydłowych na planie prostokąta z wieżami w narożach. Za takim rozwiązaniem architektoniczno-przestrzennym przemawiała funkcja obiektu - letnia rezydencja wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego. Teren Wzgórza Zamkowego okalają mury obronne o pow. zabudowy 228,8 m2. Średnia wysokość murów wynosi 3,5 m.

Zamek w Sztumie, oddział Muzeum Zamkowego w Malborku, ma nowego kierownika. Został nim Aleksander Masłowski. Zastąpi on Bogumiłę Omieczyńską, która przeszła na zasłużoną emeryturę. Nowy kierownik sztumskiego zamku z wykształcenia jest prawnikiem, z zamiłowania i doświadczenia historykiem i popularyzatorem wiedzy. Aleksander Masłowski to badacz historii regionalnej, autor wykładów monograficznych, felietonów i opracowań historycznych, współautor ekspozycji muzealnych. W latach 2017-2020 był rzecznikiem prasowym, kierownikiem działu promocji i pracownikiem działu naukowego w Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku. Pasjonat historii i dawnej broni, tłumacz literatury XIX-wiecznej.

Zamek w Sztumie został przekazany pod zarząd Muzeum Zamkowemu w Malborku w styczniu 2018 r. w stanie zagrażającym bezpieczeństwu osób tam przebywających. Dzięki przeprowadzonym pracom remontowym i konserwatorskim już w lipcu tego samego roku do zamku weszli pierwsi turyści i w 2019 r. zamek odwiedziło blisko 8 000 osób.

Galla Anonima 16
82-400 Sztum

https://www.facebook.com/Zamek-w-Sztumie-oddział-Muzeum-Zamkowego-w-Malborku

Do atrakcji miasta należą także:

Kościół Parafialny Św. Anny - główny element w krajobrazie staromiejskiej części Sztumu. Zbudowany po wojnie 13-letniej, obecny kształt uzyskał na przełomie lat 1900-1901. Wnętrze utrzymano w stylu neogotyckim, z elementami wystroju barokowego.

Poewangelicki Kościół - na miejscu dawnego Ratusza, w centralnej części Rynku. Powstała w latach 1816-1818 budowla o formach neoklasycystycznych.

Inne zabytki Ziemi Sztumskiej:

- głaz upamiętniający podpisanie rozejmu polsko-szwedzkiego w Sztumskiej Wsi (1635 r.)

- zabytkowe dworki w miejscowościach: Zajezierze, Michorowo, Cygusy, Czernin, Waplewo, Stążki, Ramzy Małe, Mleczewo, Wilczewo

- grodziska: słowiańskie z XI w. w miejscowości Węgry; siedziba rodu Stangów - grodzisko w Stążkach; oraz grodziska kultury łużyckiej w Kalwie (650-125 p.n .e.) i Nowej Wsi

- cmentarzyska kurhanowe w Koniecwałdzie, cmentarzysko w Nowym Targu

- podcieniowy dom żuławski w Stalewie

- XIX-wieczna śluza na rzece Nogat w Białej Górze

- Dom Polski w Piekle wybudowany w 1937 r. jako Szkoła Polska w Wolnym Mieście Gdańsku - obecnie Izba Pamięci narodowej

- odsłonięte fundamenty zamku komturskiego w Dzierzgoniu, jednego z najważniejszych zamków Zakonu Krzyżackiego - siedziba Wielkiego Szatnego

- gotyckie kościoły z cennym wyposażeniem z okresu średniowiecza, renesansu i baroku: Postolin, Dzierzgoń, Żuławka Sztumska, Kalwa, Jasna, Krasna Łąka, Bągard, Pietrzwałd

- szańce szwedzkie w Benowie ( I poł. XVII w.)