Skansen Rzeki Pilicy

Skansen Rzeki Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim.

Przedsięwzięcie to jest realizowane przez Stowarzyszenie Przyjaciół Pilicy i Nadpilicza z Andrzejem Kobalczykiem na czele, i przez władze samorządowe. Ma na celu prowadzenie edukacji historycznej i ekologicznej, oraz zachowanie pamiątek z przeszłości.

Zaczątkiem skansenu jest zabytkowy młyn wodny przeniesiony z Kuźnicy Żerechowskiej. Ocalał w ten sposób od zniszczenia, gdyż znajdował się na terenie zalewowym budowanego zbiornika retencyjnego na dopływie Pilicy - Luciąży. Zachowały się tym samym cenne pamiątki z historii młynarstwa wodnego w regionie. W młynie można obejrzeć dwie maszyny do mielenia mąki i jedną do mielenia otrębów. Poza tym eksponowanych jest wiele innych maszyn będących osprzętem.

Młyn wykorzystywany jest także jako miejsce ekspozycji. Znajdują się tam takie wystawy stałe jak „Dzieje wiejskiej wagi” czy „Pamiątki po dawnej Brzustówce”. Bardzo ciekawe są też bardzo dokładne makiety młynów wodnych znajdujących się kiedyś w naszej okolicy i mostów na Pilicy na Brzustówce. Wszystkie wykonał pan Jerzy Sosnowski. Poza tym we młynie odbywają się inne wystawy czasowe. Na drugim piętrze urządzono „Galerię w Starym Młynie”, gdzie pokazywane są prace tomaszowskich artystów. W skansenie możemy zobaczyć też największą obecnie w Polsce kolekcję kamieni młyńskich.

Poza tym tworzony jest tu dział wojskowy. Można zobaczyć dźwig wojskowy i działo tego samego typu, których używano w 14 Brygadzie Artylerii, która broniła Tomaszowa w 1939 roku.

W Skansenie znajduje się także światowy unikat: „LUFCIK” – perełka z Pilicy – to współczesna nazwa częściowo zrekonstruowanego i odnowionego unikatowego ciągnika artyleryjskiego Luftwaffe, który 18 stycznia 1945 r. zatonął podczas próby forsowania rzeki, pogrążając się w jej piaszczystym dnie. Jest to najprawdopodobniej jeden z kilku prototypowych pojazdów, których produkcji nigdy nie podjęto. Jego historia sięga 1934 r., gdy podjęto prace nad opancerzonym ciągnikiem artyleryjskim, który mógłby wjeżdżać z holowaną armatą p-lot kalibru 88 mm bezpośrednio na linię ognia. Na standardowym podwoziu ciągnika SdKfz 8/DB 10 zabudowano wówczas pancerne nadwozie wykonane z płyt stalowych grubości 12 mm.