Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie

Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie jest jednym z dwóch najstarszych muzeów na wolnym powietrzu w Polsce a zwiedzając Łomżę, nie można pominąć odwiedzin tej atrakcji. W całej Polsce podobnych skansenów jest ponad 40 a każdy ma swój niepowtarzalny klimat. Skansen w Nowogrodzie jest jednym z tych, który należy umieścić na swojej mapie planowanych podróży po naszym kraju. Podróży nie tylko wakacyjnych, bo stare chałupy kryte gontem czy strzechą, usadowione pośród starych drzew, wyglądają niesamowicie o każdej porze roku. Wiosenna soczysta zieleń otaczająca domy, letnie klimaty i dojrzałe zboża na przydomowych poletkach, jesienne kolory czy zimowa aura ze śniegiem otulającym strzechy chałup, zachęca do odwiedzin przez okrągły rok.

Muzeum-Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie został otwarty 19 czerwca 1927 przez Adama Chętnika i jego żonę Zofię z Klukowskich jako Muzeum Kurpiowskie. Jest drugim pod względem wieku muzeum na wolnym powietrzu w Polsce. Adam Chętnik już w 1909 rozpoczął gromadzenie zbiorów z myślą o utworzeniu muzeum kurpiowskiego. Zbierał ciekawe okazy przyrody nieożywionej, numizmaty, historyczne dokumenty, znaleziska archeologiczne, a przede wszystkim zabytki etnograficzne. Eksponaty przekazał do muzeów w Łomży i Ostrołęce. Zbiory zniszczyła I wojna światowa.

W 1919 Adam Chętnik, będąc w posiadaniu pokaźnych zbiorów etnograficznych, zwrócił się do Rady Miejskiej w Nowogrodzie o nieodpłatne przekazanie mu kawałka ziemi z miejskich nieużytków w celu budowy muzeum. Po odmowie za prywatne pieniądze żony Zofii zakupił 1/3 morgi nieużytków po dawnej cegielni miejskiej na wysokiej skarpie nad Narwią. W ciągu kilku lat własnym kosztem zniwelował, zadrzewił i ogrodził teren. W 1923 na placu stanął pierwszy obiekt – drewniany budynek po Biurze Odbudowy, przeniesiony na teren muzeum i przeznaczony na cele wystawiennicze.

Bilet normalny - 14 zł (wstęp do obiektów, bez usługi przewodnickiej)

Bilet ulgowy - 11 zł (wstęp do obiektów, bez usługi przewodnickiej)

Bilet spacerowy - uprawniający do zwiedzania terenu Skansenu - 6 zł dla wszystkich (bez możliwości wejścia do wnętrz budynków)

poniedziałek: bezpłatny wstęp na teren Skansenu bez możliwości zwiedzania wnętrz obiektów
wtorek: 08:00–16:00
środa: 08:00–16:00
czwartek: 08:00–16:00
piątek: 08:00–16:00
sobota: 10:00–17:00
niedziela: 10:00–17:00

Muzeum-Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie

Adres: Zamkowa 25, 18-414 Nowogród

Parking znajduje się przy wejściu od ulicy Zamkowej.

http://skansenkurpiowski.pl

19 czerwca 1927 nastąpiło otwarcie Muzeum Kurpiowskiego jako placówki publicznej Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Muzeum liczyło ponad 2 000 eksponatów. W następnych latach zbiory były stopniowo powiększane. W 1930 stanął kolejny budynek muzealny oraz altana, ule i kapliczki. Na placu przed budynkami ustawiono odrzynek 500-letniej sosny bartnej. Adam Chętnik był kierownikiem, Zofia Chętnikowa kustoszką muzeum.

W latach 1928–1930 Adam Chętnik zrzekł się muzeum na rzecz Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Poprosił o pozostawienie mu kierownictwa i opieki nad placówką. W 1930 wartość majątku oszacowano na ponad 35 000 zł (20 000 zł to wkład Adama i Zofii Chętników). Muzeum Kurpiowskie stało się statutową placówką PTK dofinansowywaną przez Wydział Nauki Pozaszkolnej Ministerstwa Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Kasę im. Mianowskiego oraz Fundusz Kultury Narodowej. W rzeczywistości placówką opiekował się Adam Chętnik, który sam troszczył się o gromadzenie zbiorów i właściwe ich przechowywanie, jak również funkcjonowanie muzeum jako placówki oświatowej i turystycznej.

W 1933 Towarzystwo Naukowe Płockie otworzyło w pobliżu muzeum Stację Badań Naukowych Dorzecza Środkowej Narwi. Kierownikiem stacji został Adam Chętnik, któremu powierzono opracowanie działu etnografii. Stacja dysponowała oddzielnym lokalem, pracownią, biblioteką oraz miejscami noclegowymi dla pracowników. Do wybuchu II wojny światowej stacja zgromadziła około 10 000 eksponatów z zakresu archeologii, historii, geologii i etnografii. Biblioteka liczyła ponad 4 000 woluminów.

We wrześniu 1939 muzeum uległo całkowitemu zniszczeniu. Eksponaty pozostawione na miejscu, jak i te ewakuowane do Łomży, Dębowa i Szczepankowa zginęły bezpowrotnie. Ocalały jedynie dwa odrzynki drzew bartnych, brama wejściowa od strony rzeki oraz nieliczne żelazne przedmioty. W 1948 eksponaty te stały się zaczątkiem stworzonego przez Adama Chętnika Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży. Po przejściu na emeryturę Adam Chętnik społecznie kierował odbudową skansenu. Odbudowę sfinansowały: Ministerstwo Kultury i Sztuki, Społeczny Fundusz Odbudowy Kraju i Stolicy oraz Rady Narodowe: Powiatowa w Łomży i Wojewódzka w Białymstoku. Teren muzeum powiększono, włączając tzw. Wzgórze Ziemowita. Gromadzono nowe obiekty.

Obecnie na terenie skansenu znajduje się 25 dużych obiektów architektury drewnianej i kilkadziesiąt obiektów tzw. małej architektury (bramy, studnie, kapliczki itd.). Skansen stanowi park etnograficzny, który nie odtwarza układu przestrzennego wsi, a prezentuje tradycyjne budownictwo drewniane Kurpiów Puszczy Zielonej. W 2017 na terenie skansenu postawiono pomnik Adama Chętnika i pomniki-ławeczki jego żon: Zofii z Klukowskich i Jadwigi z Nowickich.

Z dniem 6 marca 2022, decyzją Rady Miasta Łomża, skansen został oddzielony od Muzeum Północno-Mazowieckiego w Łomży, stając się samodzielną instytucją kultury pod nazwą Muzeum-Skansen Kurpiowski im. Adama Chętnika w Nowogrodzie. 1 czerwca 2022 przekazano go pod zarząd województwa podlaskiego.