Lanckorona nazywana Miastem Aniołów
Lanckorona to miasto do 13 VII 1933, obecnie wieś, siedziba gminy. Znana szczególnie w kręgach artystycznych, miejscowość letniskowa. Gościła tu cała plejada znanych polskich malarzy, artystów, reżyserów, pisarzy a zdjęcia wielu z nich tworzą swoistą galerię w Cafe Pensjonat - Kawiarni Artystycznej na Lanckorońskim Rynku. Unikatowy w skali kraju małomiasteczkowy układ urbanistyczny, swoisty mikroklimat, a przede wszystkim cisza i spokój, które dają możliwość dobrego wypoczynku od zgiełku współczesnej cywilizacji. Lanckorona jest też dobrym punktem wypadowym do wycieczek na wielokilometrowe Dróżki Kalwaryjskie.
Spacer po Lanckoronie rozpoczynamy na malowniczym zabytkowym Rynku. Zachowały się tutaj XIX-wieczne drewniane domy charakteryzujące się budownictwem zrębowym, ze stromymi dachami konstrukcji przyczółkowej, z wysuniętymi poddaszami i szerokimi mieczowanymi bramami wjazdowymi. Stylowe latarnie i ławeczki dopełniają całości. Rynek w Lanckoronie należy do jednych z niewielu w naszym kraju, który oparł się wszechobecnej betonozie. Ilość zieleni jest niewątpliwie ogromnym atutem tej niewielkiej wsi a dawniej miasteczka.
Na Rynku, przyjeżdżający mogą zobaczyć tablicę informacyjną z planem zabudowy Lanckorony, lokalizacją XIV-wiecznego zamku oraz rozmieszczeniem sieci alejek i ścieżek spacerowych na północnych zalesionych stokach Góry Lanckorońskiej.
Niestety, komunikacja zbiorowa łącząca Kraków z Lanckoroną nie istnieje i chyba nadal funkcjonuje nastawienie włodarzy, tak jak poprzedniego Wójta Gminy Lanckorona, Tadeusza Łopaty, który przed odbudową zamku mówił otwarcie: "Mnie turystyka nie jest potrzebna...". A szkoda, bo wiele osób mogło by choćby w weekendy odwiedzić Lanckoronę, bez konieczności siadania za kierownica a co ważne, bez dodatkowego nadmiaru pojazdów w Lanckoronie. Ilość samochodów na rynku w słoneczne dni jest tego doskonałym przykładem.
Opuszczając Rynek, wędrujemy w stronę Góry Zamkowej ulicą św. Jana. Po drodze zwiedzamy zabytkowy XIV-wieczny kościół św. Jana Chrzciciela, pamiętający czasy Kazimierza Wielkiego, i pniemy się pod górę, podziwiając piękne widoki, które rozciągają się aż po Babią Górę i Tatry.
Zespół urbanistyczny
W Lanckoronie mamy do czynienia z jednym z najciekawszych na terenie Polski zespołów urbanistyczno - krajobrazowych. Tworzą go charakterystyczne domy drewniane typu małomiasteczkowego.
Ośrodek założenia urbanistycznego stanowi rozległy, prostokątny plac o wymiarach 90 x 110 metrów, powstały w okresie lokacji (XIV wiek). Pierwotnie z każdego rogu rynku odchodziła jedna ulica, tworząc tzw. układ turbinkowy lub wiatrakowy. W późniejszym czasie układ ten się zatarł poprzez wytyczenie kolejnych dróg. Ograniczona ilość działek lokacyjnych przy rynku narzuciła typ zabudowy zwartej, szczytowej. Prostokątne, tynkowane domy parterowe konstrukcji zrębowej, powstałe głównie w latach 1868 - 1872 tworzą niezwykle malowniczy i charakterystyczny zespół, naruszony nieznacznie nowszymi budowlami. Dachy kryte są gontem, dwuspadowe (siodłowe) z naczółkami i daleko wysuniętymi okapami, tworzącymi z frontu rodzaj podcieni, jednak bez słupów wspierających. Poszczególne budynki rozdzielone są miedzuchami, nad którymi gdzieniegdzie zachowały się drewniane rynny. Domy są dwudzielne lub trójdzielne, z sienią przejazdową z boku lub na osi. Daty ich powstania podane są na sosrębach. Najlepiej zachowała się wschodnia pierzeja rynku oraz domy przy ulicach: Świętokrzyskiej, Zamkowej, Krakowskiej i Piłsudskiego. Domy, prostokątne i parterowe, ustawione są szczytami do ulic.
Muzeum Regionalne im. prof. Antoniego Krajewskiego
Muzeum powstało kilkadziesiąt lat temu, z inicjatywy profesora Antoniego Krajewskiego, w jednej z nielicznych chałup, jakie przetrwały pożar z 1869 r. Znajduje się w stylowym, narożnym domu podcieniowym w Rynku nr 133. Dwie części drewnianego, krytego gontem budynku, przedzielone są szeroką sienią. Pełno tu teraz sprzętów – potrzebnych niegdyś w gospodarstwie – sita, cepy, sieczkarnie, kołowrotki. w izbach zobaczyć można „święte obrazy” zawieszone ponad posłaniem, kołyskę i liczne – typowe dla dawnej Lanckorony – sprzęty.
Zamek gotycki w Lanckoronie
zdjęcia archiwalne
opracowanie & foto: Albin Marciniak
