Żubry z Puszczy Niepołomickiej

Żubry z Puszczy Niepołomickiej 

    Nazwa Puszcza Niepołomicka pochodzi od staropolskiego słowa „niepołomny”, tzn. niedostępny, nieprzebyty. Położona w widłach Wisły i Raby z licznymi zakolami i starorzeczami Wisły stanowiła trudno dostępny obszar porośnięty starodrzewiem. Jej pierwotny kształt i powierzchnia niewiele odbiega od teraźniejszego. Aktualna powierzchnia wynosi prawie 11 tysięcy hektarów. Z racji położenia u wylotu Niziny Krakowsko-Sandomierskiej, blisko Krakowa, zawsze zasobna w zwierzynę, w przeszłości była ulubionym miejscem wypoczynku i polowań królów polskich. To właśnie tu, do zamku w Niepołomicach, położonym na skraju Puszczy Niepołomickiej, król Polski i Litwy Władysław Jagiełło przybył prosto spod Grunwaldu, aby wypocząć po trudach wojny z Zakonem Krzyżackim. To właśnie w Puszczy Niepołomickiej odbyło się polowanie z udziałem królowej Bony, która w następstwie upadku z konia poroniła syna. Z czasem, kiedy stolica Polski została przeniesiona do Warszawy, znaczenie łowieckie Puszczy zmalało. Jednakże tradycje łowieckie przetrwały do dziś. I chociaż zwierzostan już nie ten sam, a i drzewostany mocno zmienione, to jednak tutejszy las zachował do dzisiaj charakter puszczański. I może dzięki tym tradycjom w 1936 roku została podjęta decyzja budowy ośrodka z przeznaczeniem do hodowli żubrów w samym środku Puszczy. Żubr jako jej mieszkaniec pojawił się w 1938 roku, kiedy to z Białowieży został przywieziony byk PUK i krowa PUSTA. Przed wojną „żubrownia” pełniła również rolę ośrodka widokowego. Bilety były sprzedawane na stróżówce, a z wieży widokowej można było oglądać żubry. Budynki te zachowane są do dzisiaj uwzględniając oczywiście prace remontowe.

W 1939 roku w niepołomickim ośrodku urodził się pierwszy żubr. Była to jałówka, której nadano imię PULLE, a rodzicami byli: PUK i PUSTA. Rozpoczęta hodowla żubrów szybko jednak została przerwana. W czasie wojny żubry zostały wywiezione i wróciły dopiero w 1946 roku. Ośrodek Hodowli Żubrów zwany jest popularnie „żubrowiskiem”. Dziś jest to 70 - hektarowy teren ogrodzony betonowym płotem o dł. 3,5 km, który jest podzielona na 5 kwater bytowych, izolatkę wraz z odłownią, oraz kwaterę gospodarczą.

Jedna z kwater

Na obszarze tym żyje obecnie 28 żubrów (13 krów, 10 byków, 5 cieląt). Hoduje się tu zwierzęta wyłącznie linii białowiesko-kałkaskiej, o dł. 2,5 - 3,5 m. wysokości w kłębie 1,8 - 2 m. Żubr jest zwierzęciem chronionym i zarazem symbolem ochrony przyrody. Gatunek ten otaczany jest szczególną opieką leśników.

W tym roku mijają 73 lat od czasu rozpoczęcia hodowli żubrów w Niepołomicach. Przez te lata urodziło się tutaj ok.300 żubrów. Na przestrzeni tych lat żubry z Niepołomic były przemieszczane nie tylko do ośrodków hodowli w kraju, ale i do wielu krajów Europy. Można powiedzieć, że ich „zasięg” rozciąga się od Pirenejów po Ural i od Skandynawii po Bałkany. Jeden nawet „zawędrował” za ocean, do Toronto w Kanadzie. OHŻ w Niepołomicach brał czynny udział w procesie odtworzenia populacji tego zagrożonego wyginięciem gatunku. I chociaż populacja żubra jest na tyle duża, że nie jest on już zwierzęciem bardzo rzadkim, to jednak ze względu na bardzo wąską pulę genową nie można być do końca pewnym, że nic mu nie zagraża. Do głównych celów Ośrodka Hodowli Żubrów należy zachowanie i ochrona gatunku zagrożonego. Żubry hodowane w Ośrodku stanowią genetyczne zabezpieczenie w przypadku wystąpienia epidemii w innych ośrodkach w Polsce. Ośrodek w Niepołomicach ze względu na zachowawczy charakter działalności oraz przepisy bezpieczeństwa sanitarnego nie może być udostępniany do zwiedzania. Istnienie takich ośrodków jak w Niepołomicach, o charakterze hodowli zachowawczej, wydaje się być jak najbardziej uzasadnione. W międzynarodowej Rodowodowej Księdze Żubrów, prowadzonej przez Białowieski Park Narodowy dla wszystkich hodowli tego gatunku, żubry urodzone w Niepołomicach oznaczane są początkowymi literami imion - PO.

Żubry źle znoszą stres, są nieufne i nie lubią, gdy ludzie wchodzą na teren ich siedlisk. Żubry w Puszczy Niepołomickiej są rozmnażane co dwa lata. Chodzi o to, by i matki, i młode były silniejsze, a kondycja stada lepsza. Żubrza ciąża trwa 265-270 dni czyli ok. 9 miesięcy. Tuż po narodzinach żubr waży ok. 35 kg. Do trzeciego miesiąca życia młode, karmione mlekiem matki nie są samodzielne, później zaczynają próbować także innych pokarmów. Stado z Niepołomic, liczące obecnie 28 osobników, jest raz dziennie dokarmiane i pojone. Zwierzęta dostają mieszankę zbóż z witaminami, trawę, a zimą buraki, ziemniaki i marchew. Ponadto żywią się roślinami, korą i gałązkami. Ich masa ciała może dochodzić do jednej tony, samce są wyższe i masywniejsze od samic. Najstarsze samce żyją ok. 23 lat, a samice ok. 26 lat.