Skansen - Muzeum Architektury Ludowej - Bardejovské Kúpele, Słowacja
Dla zdecydowanej większości turystów, Bardejów jak i cały region kojarzony jest z katedrą oraz zabytkową częścią starego miasta wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jednak Bardejów to także sporo ciekawych miejsc i budowli w mieście jak i w najbliższej okolicy.
Niewiele jest miejsc na Słowacji, które mogą pochwalić się takim bogactwem zabytków nieruchomych i ruchomych jak Bardejów. Wynika to również z faktu, że terytorium to było kiedyś ważnym obszarem tranzytowym. Od najdawniejszych czasów wpływy z zachodu, wschodu, północy i południa spotykały się i splatały tutaj w większym stopniu niż gdziekolwiek indziej na Słowacji. Na przestrzeni wieków wykształciło się tu specyficzne środowisko, które cechuje wielokulturowość, wieloetniczność i wieloreligijność. Obszar ten jest obszarem łączącym dwie wielkie kultury światowe: zachodnio-zachodnio-rzymską i wschodnio-bizantyjską, które wzajemnie się przenikały. Bardejów jest jednym z najbardziej wysuniętych na wschód miejsc, na które wpływ miał późny gotyk zachodni (kościół św. Egídii).
Skansen jest najstarszym tego typu obiektem na Słowacji. Został udostępniony w 1965 r. Na powierzchni 1,5 ha znajdują się 24 obiekty ekspozycyjne w zespole parkowo-ogrodowym – etnopark, które prezentują kulturę ludową i architekturę dwóch grup etnicznych: ludności słowackiej i ruskiej, żyjącej w rejonie górnego Szarysza i północnego Zemplina. Pochodzą one z XIX i XX wieku i typologicznie należą do budownictwa drewnianego typu karpackiego. Muzeum Architektury Ludowej, którym zarządza Muzeum Szaryskie, jest najstarszym skansenem na Słowacji a jego zbiory historii sztuki i przyrody należą do najcenniejszych na Słowacji. W skansenie prezentowane są 4 rodzaje budynków a jednym z najcenniejszych jest Kościół św. Mikołaja.
Prawosławny drewniany Kościół św. Mikołaja zbudowano w roku 1775. Jest to trójdzielna cztetroprzestrzenna budowla należąca do typowych łemkowskich rusińsko-ukraińskich trójdzielnych świątyń zrębowych z trzema wieżami. Rokokowy ikonostas z roku 1766 należy do najlepiej zachowanych ikonostasów na Słowacji. Niektóre ikony (Św. Mikołaj, Ukrzyżowanie) pochodzą nawet z XVII wieku. W roku 1967 świątynię tę przewieziono do skansenu - Muzeum Architektury Ludowej w Uzdrowisku Bardziejowskim.
Drewniane cerkwie obrządku wschodniego są nośnikami kultury bizantyjskiej. Logiczne jest zatem, że w środowisku o takiej różnorodności kulturowej, etnicznej i religijnej zachowało się wiele rzadkich zabytków artystycznych i historycznych.
Šarišské múzeum
086 31 Bardejovské Kúpele
http://www.muzeumbardejov.sk/expozic/skanzen.htm
zwiedzanie
Ostatnie wejście na wystawę 30 minut przed końcem godzin otwarcia.
Możliwe udostępnienie skansenu dla wcześniej zarejestrowanych grup zwiedzających nawet od godziny 8:00. do 10:00
Podstawowa opłata za wstęp 4,00 €
Bilet ulgowy (emeryci, studenci) 2,00 €
Dzieci 1,50 €
Bilet rodzinny (Dwie osoby dorosłe - wstęp podstawowy + 1-4 dzieci do lat 15 - wstęp bezpłatny) 8,00 €
Historia muzeum
Muzeum Szarysza w Bardejowie odgrywa ważną rolę w zachowaniu, ochronie i prezentacji tych zabytków. Zasięg swoich zbiorów i wyników pracy zawodowej daleko wykracza poza ramy regionu i należy do najważniejszych instytucji tego typu na Słowacji. Jest również jednym z najstarszych w swojej sieci muzeów.
Pomysł utworzenia muzeum powstał już w 1897 roku, ale zostało ono założone 21 grudnia 1903 roku jako Muzeum Żupanii Szaryskiej. Dr został pierwszym dyrektorem. A. Vass, dyrektor miejscowego gimnazjum. Gromadzenie materiałów do muzeum rozpoczęło się w 1903 roku, głównie dzięki K. Divaldo, V. Miškovskiemu, A. Vassowi i G. Žebrackemu. W krótkim czasie z terenu całego powiatu szaryskiego zebrano prawie 3000 obiektów o wartości muzealnej. Pierwszą ekspozycję historyczną (poświęconą historii Szarysza) otwarto 23 czerwca 1907 roku w budynku ratusza. Eksponowany materiał pochodził z darów lub depozytów różnych instytucji i organizacji, przede wszystkim kościelnych. Bez większych zmian przetrwał dwie wojny światowe.
Ponowne instalacje ekspozycji miały miejsce w latach 1954, 1967 i 1991. Od momentu powstania Szaryskie Muzeum nieustannie borykało się z problemami finansowymi i kadrowymi. W latach 1907-1950 nastąpił minimalny przyrost zbiorów i nie prowadzono badań. Lata 1914-1918 upłynęły pod znakiem starań o przeniesienie jego najważniejszych eksponatów do muzeum w Budapeszcie. Pod koniec II wojny światowej zbiorami zainteresowała się wycofująca się armia niemiecka. Głównie dzięki G. Žebrackemu obiekty pozostały na swoim pierwotnym miejscu. Po 1945 roku muzeum zaczęło profilować się jako muzeum narodowe, skupiając się na dokumentowaniu rozwoju przyrody i społeczeństwa od czasów prehistorycznych do współczesności na terenach powiatów Bardejov, Giraltovce, Stropkov i Svidník. Od 1950 roku skupiono się na dokumentacji rezerwatu miejskiego Bardejov.
Obecnie dokumentuje uwarunkowania historyczne, przyrodnicze i społeczne regionu Horné Šariš. Ma zasięg ogólnosłowacki w zakresie dokumentacji twórczości ikonograficznej obrządku wschodniego. Zarządza ponad 700 000 obiektów kolekcji z różnych dziedzin pracy muzealnej. Do tej szeroko zakrojonej działalności muzeum stopniowo nabyło, oprócz zabytkowego ratusza, inne budynki: na Radničná námestí (budynek nr 13), ulicę Rhodyho (domy nr 4 - 6 i 27), willę Rakoci i ziemię w Bardejovské Kúpeľy, dwa bastiony jako budynki depozytowe. Dziś zarządza 34 budynkami (wraz z obiektami w skansenie). Muzeum Szaryskie w ciągu wielu lat swojego istnienia wywarło ogromny wpływ na rozwój słowackiego muzealnictwa i stało się integralną częścią życia kulturalnego Bardejowa i regionu. Jako muzeum z cennymi eksponatami historycznymi, etnograficznymi, przyrodniczymi i artystycznymi jest jednym z muzeów słowackich, które chętnie odwiedzają zarówno krajowi, jak i zagraniczni goście. Świadczą o tym również wyniki wizytacji ekspozycji muzealnych. Rocznie odwiedza je średnio około 60 000 wielbicieli z kraju i zagranicy.
W skansenie prezentowane są 4 rodzaje budynków:
a/ mieszkalne domy z bali – ich najbardziej rozpowszechnione warianty:
dom biednego gospodarza ze wsi Frička, zbudowany w r 1887,
dom biednego rolnika z Hrabova Roztoka z 1896,
dom średniego chłopa z Petrova z 1896,
budynek mieszkalny drobnego gospodarza z Maľcova z 1899
dom gospodarza z Kračúnovic z końca XIX wieku
b/ różne budynki gospodarcze:
spichlerze lub spichlerze (z lokalizacji Petrova, Kračúnovce, Maľcov i Andrejová)
stodoły (z Hankovca i Tarbaja)
studnia
warsztat kowalski z Abrahámovec z lat 30-tych XX wieku.
suszarka do owoców
stodoła z Veľkrop
pasieka z drewnianymi ulami, najstarszy ul na Słowacji z 1691 roku
c/ budynki techniczne:
unikalny sprzęt wiertniczy do produkcji drewnianych (głównie sosnowych) rur wodociągowych, który pochodzi z Bardejowa, część XVIII wieku. i r. 1932, przebudowany w 1963
wyposażenie techniczne do domowej produkcji sukna - valcha z Livovo (które służyło do przerabiania tkaniny wełnianej na grube sukno), część z 1888 i część z 1948
d/ obiekty sakralne:
Drewniany kościół obrządku wschodniego ze wsi Zboj z 1766 r., przetransportowany do Bardejovské Kúpeľ w 1967 r.
Dzwonnica z bramą z Nižné Orlík z 1763 roku
Dzwonnica z Nemcoviec
Kaplica Św. Jana Nepomucena z drugiej połowy XVIII wieku.
Drewniany kościół greckokatolicki z Mikulášovej z 1730 roku, odnowiony w 2005 roku
Obiekty wyposażone są w meble i narzędzia odpowiadające okresowi budowy. Na zewnątrz skansenu znajduje się drewniany kościół z Mikulášovej, zbudowany w 1730 r., przekazany B. Kúpeľovowi w 1931 r. i obecnie pod opieką Muzeum Szaryskiego.
Najcenniejsze eksponaty:
unikatowe urządzenie wiertnicze z XVIII w. do produkcji drewnianych rur odwadniających, oczywiście urządzenie napędzane było wodą,
wyposażenie techniczne do domowej produkcji sukna - walcha z Liwowa, 1888 i część 1948 r
opracowanie & foto:
