Valletta
stolice Europy
Stolica Malty położona na półwyspie Sceberras pomiędzy dwiema zatokami Grand Harbour i Marsamxett Harbour. Jest najdalej wysuniętą na południe europejską stolicą.
Kontynuując plan odwiedzenia wszystkich stolic europejskich, tym razem padło na Vallettę. Do dziś jest ona skarbnicą sztuki, architektury, historii i kultury na wyspie. Jest również głównym ośrodkiem handlu i biznesu. Zwiedzanie miasta zajmuje dwa, trzy dni, lecz równie ciekawe może się okazać spacerowanie po murach obronnych i uliczkach, przy których mieści się wiele tradycyjnych domów z balkonami.
Główną arterią miasta jest Trq ir-Repubblika, pełna sklepów ulica, na której rankiem i wczesnym wieczorem zamknięty jest ruch kołowy. Ulica przecina całe miasto i kończy się na krańcach półwyspu, u podnóża Fort St Elmo (fortu św. Elma). Odchodzące od niej liczne przecznice tworzą sieć ulic, które w ciągu wielu lat niewiele się zmieniły.
Położenie Valletty jest dość strategiczne, dlatego już dawno stanowiła przedmiot zainteresowań Turcji i Europy. Miasto zostało zbudowane od zera przez rycerzy z zakonu Joannitów. Jego projekt stworzył, przysłany przez papieża Piusa IV, włoski architekt, uczeń Michała Anioła, Francesco Laparelli. Układ ulic oparł na planie hippodamejskim, czyli ulice przecinają się ze sobą pod kątem prostym. W ten sposób wszystkie ulice tworzą zgrabną szachownicę. Wiele z nich kończy lub zaczyna się stromymi schodami, wiodącymi ku nabrzeżom. Całe miasto otoczono szeregiem umocnień, a od strony lądu dodatkową fosą. Ze względu na wysokie koszty nie zostały wyrównane różnice wysokości poszczególnych części półwyspu. Dlatego część ulic została zastąpiona schodami z niskimi długimi stopniami, by umożliwiać poruszanie się po nich rycerzom konno bądź w ciężkich zbrojach.
Nazwę miasto zawdzięcza wielkiemu mistrzowi zakonu joannitów J. Parisot de la Vallette, który osobiście nadzorował jego budowę. Miało być takie jak sobie wymarzyli rycerze, dlatego też Valletta nazywana jest Miastem Rycerzy. Papież chciał, by miasto było podzielone na dwie części. Jedną z nich mieli zamieszkiwać wyłącznie członkowie zakonu. Nie udało się to jednak.
Pierwszym budynkiem, jaki wzniesiono w mieście, był kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej. Został w nim pochowany ojciec chrzestny Valletty, wielki mistrz. Potem jego grób przeniesiono do wybudowanej w latach 1573-77 Katedry św. Jana, do dziś będącej jednym z najznamienitszych przykładów sakralnej sztuki baroku.
Katedra była główną świątynią rycerzy z zakonu Św. Jana. Z zewnątrz świątynia wygląda dość surowo. Za to jej barokowy przepych w środku trochę przytłacza. Wisi tu jedno z najsłynniejszych dzieł włoskiego malarza Caravaggio, Ścięcie Św Jana. W świątyni spoczywają też synowie najznamienitszych rodzin szlacheckich XVI i XVII wieku. Inskrypcje na płytach nagrobnych opisują historię ich życia oraz mężne czyny zakonu.
W Mieście Rycerzy wzniesiono Pałac Wielkich Mistrzów, przez wieki będący siedzibą władz zakonu Joannitów. Prace nad jego budową ukończono w 1574 roku. Korytarze udekorowano fryzami przedstawiającymi sceny z historii zakonu. Na ścianach wiszą portrety wielkich mistrzów. Każde pomieszczenie zdobią zapierające dech w piersiach marmurowe posadzki, będące dziełem snycerzy. Pałac stał się on symbolem potęgi i bogactwa zakonu. Obecnie urzęduje w nim prezydent Malty oraz parlament.
W roku 1575 w mieście otwarto szpital. Jego główna sala, o długości pięćdziesięciu sześciu centymetrów była i nadal jest jedną z największych w Europie. Dziś w budynku znajduje się centrum konferencyjne, oraz Teatr Republiki. Wybudowany w 1731 roku Teatr Manoela jest obecnie trzecim najstarszym teatrem na świecie.
W Valletcie za każdym rogiem znajduje się coś wartego zobaczenia. Spośród wszystkich atrakcji koniecznie trzeba zobaczyć wybrać: Narodowe Muzeum Archeologiczne, będące najważniejszym miejscem na Malcie.
Zobaczymy tu największą kolekcję starożytnej ceramiki, rzeźby, kamiennych narzędzi i wszelkich przedmiotów związanych z dziejami tej wyspy. Muzeum posiada ciekawą kolekcję wyposażenia grobowców z czasów rzymskiego imperium. W mieście są jeszcze muzea: Muzeum Konkatedry św. Jana, Zbrojownia Pałacu Wielkich Mistrzów, Narodowe Muzeum Sztuk Pięknych, Narodowe Muzeum Wojny, Muzeum Zabawek. Warto zwiedzić tutejsze kościoły i pałace. Poza wspomnianym Teatrem Manoela działa w Valletcie drugi, Teatr Republiki. W Mieście Rycerzy wybudowano również kino Cinema, o którym rycerzom wznoszącym miasto nawet się nie śniło. Warto też wstąpić do zabytkowych hoteli
St John's Co-Cathedral - najwspanialsza światynia Valletty, powstała w XVI w. Za jej prostą, skromną fasadą kryje się wyjątkowo bogate wnętrze. Szczególnie efektowne są pięknie dekorowane kaplice należące do poszczególnych langues. Wśród wielu cennych dzieł sztuki na uwagę zasługują dekoracje sklepienia ołtarzy, malowidła oraz tapiserie. Pavimento (ozdobna posadzka) składa się z licznych płyt nagrobnych z kolorowego marmuru, na których oprócz szkieletów i innych symboli śmierci wyryto imiona i herby zmarłych członków zakonu.
Carmelite Church - Masywna kopuła kościoła karmelitów pochodzącego z XVI w., która dominuje w panoramie Valletty, miała rywalizować z kopułą pobliskiej katedry anglikańskiej. Wnętrze jest jasne, przestronne i - co jest niezwykłe - bez kunsztownej ornamentacji.
Valletta, dziś miejscami podniszczona, wciąż kusi barokowym pięknem i przyciąga turystów. Słynną ulicą jest Strait Street - niegdyś miejsce rycerskich pojedynków, a później dzielnica czerwonych latarni, z barami i domami publicznymi. Miasto stało się symbolem zwycięstwa nad Turkami i ich sułtanem Sulejmanem. Zabytkowa zabudowa Valletty została umieszczona w 1980 roku na Liście Światowego Dziedzictwa Kultury i Przyrody UNESCO.
Widok z Lower Barracca Gardens na twierdze znajdującą się na przeciwnym brzegu, tuż u wejścia do portu
Naturalne, skaliste mury obronne stolicy Malty - Valetty z dzwonem wolności z 1945 r, pod kopułą wspartą na filarach
The Siege Bell Memorial - Dzwon Wolności
Panorama miasta z tarasu Dzwonu Wolności
Lower Barracca Gardens stojąca tu świątynia upamiętnia sir Aleksandra Balla, brytyjskiego kapitana, który udzielił pomocy Maltańczykom podczas powstania przeciwko Francuzom w 1798 roku.
Widok z Lower Barracca Gardens
31 marca na Malcie obchodzone jest Święto Wolności, odbywa się wtedy procesja przez całe miasto, sklepy są zamknięte, dzień wolny od pracy (Dzień Wolności - 31 marca 1979 r. ostatnie jednostki wojsk brytyjskich opuściły Malte)
Pomnik Jana Pawła II na Głównej ulicy Valletty
Fortyfikacje miasta należą do najlepszych jakie zbudował człowiek. Pracowało nad nimi do ośmiu tysięcy robotników dziennie. Od strony lądu przekopano fosę, największą na świecie (jej rozmiary: długość prawie kilometr, szerokość 20m, głębokość 18m.
Fontanna z czterema Trytonami zlokalizowana na placu głównej stacji autobusowej
Floriana - miejscowość na Malcie stanowiąca przedmieścia Valletty. Mieści się pomiędzy Bramą Miejską Valletty a murami obronnymi miasta.
St.Publius Church- kościół którego patronem jest św. Publius. W 6o r.n.e. u wybrzeży Malty rozbił się rzymski statek, na pokładzie którego znajdował się m.in. udający się na rozprawę do Rzymu apostoł Paweł. Maltańczycy otoczyli rozbitka opieką i gościnnością, W tym czasie rezydował tu rzymski gubernator Publius, którego ojciec ciężko zachorował na dyzenterię. Gubernator zwrócił się do św. Pawła o pomoc, który modlił się przy chorym, aż ten został uzdrowiony. Fakt ten sprawił, że wielu Maltańczyków, którzy do tej pory byli poganami, przyjęło chrześcijaństwo. Działalność św. Pawła trwała zaledwie trzy miesiące, a jednak zdołał tu stworzyć zbór chrześcijański i powołać pierwszego biskupa w osobie Publiusa, który miał się zaopiekować pierwszymi chrześcijanami na wyspie
Szeroka aleja wiodąca do centrum starej Valletty
Kuchnia maltańska jest kuchnią charakteryzującą się daniami prostymi oraz pożywnymi. Ze względu na swoje położenie na Morzu Śródziemnym obfituje w niezliczone ilości ryb oraz owoców morza. Najpopularniejszymi daniami są przede wszystkim ross il-forn - czyli ryż z dodatkiem mięsa wołowego bądź wieprzowego, zapiekany z serem, torta tal-lampuki -pasztet rybny z dodatkiem: pomidorów, cebuli oraz szpinaku) oraz timpana - makaron zapiekany z wołowiną. W gorące dni podawany jest napój ziołowy zwany kinnie w czarowny sposób gaszący pragnienie. Malta jest w świecie znana z produkcji win: Lachryma Vitis - białe oraz czerwone), Marsovin - białe, różowe oraz czerwone. Powodzeniem cieszy się też piwo produkowane na Malcie: Hop Leaf i Cisk Lager. Malta słynie również z produkcji najlepszych fig, migdałów, cytrusów oraz oliwek.
Najprostszym i najszybszym sposobem dotarcia do Valletty jest podróż samolotem. Obywatele Polscy korzystają z prawa do swobodnego przepływu osób w ramach Unii Europejskiej/ Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Dokumentem podróży uprawniającym do bezwizowego wjazdu i pobytu (niezależnie od jego celu) na terytorium Republiki Malty do dziewięćdziesięciu dni jest paszport bądź dowód osobisty.
opracowanie i zdjęcia: Karolina Zięba-Kulawik
