O warowni zlokalizowanej w tym miejscu już u zarania państwowości polskiej wspominają źródła historyczne, zaś badania archeologiczne potwierdzają istnienie w obrębie drewnianego jeszcze grodu monumentalnych przedromańskich budowli, o cechach charakterystycznych dla monarchii wczesnopiatowskiej - zespół rotunda-palatium. Przed ostatecznym włączeniem Przemyśla w obręb państwa polskiego gród przemyski był kilkakrotnie zajmowany przez Rusinów, którzy uczynili z niego centrum administracyjne udzielnego księstwa. Jeden z jego władców - Wołodar Rościsławowicz wzniósł na wzgórzu zamkowym kamienną cerkiew.
Przechadzając się po zabytkowej części Przemyśla, niewiele osób decyduje się na odwiedzenie zamkowego wzgórza. A szkoda, bo zarówno park jak i sam zamek to urokliwe miejsce z piękną panoramą na Przemyśl i rubieże Ukrainy. Oczywiście warto poświecić przynajmniej weekend, by poznać uroki i zakamarki Przemyśla i jego okolic.
Drewniane fortyfikacje grodu zostały zastąpione murowanymi umocnieniami w czasach Kazimierza Wielkiego. Powstał w ten sposób zamek tzw. Kazimierzowski. Warownia ta mocno zniszczona przez Wołochów w 1498 r., została odbudowana w latach 1514 - 1553 w nowej bastejowej formie przez ówczesnego starostę przemyskiego Piotra Kmitę. Kolejna przebudowa planowana przez Marcina Krasickiego pragnącego przekształcić zamek w rezydencję o wysublimowanych formach architektonicznych na wzór pobliskiego Krasiczyna została zrealizowana tylko w niewielkim stopniu. Zdołano przebudować jedynie dwie baszty (północną i wschodnią), ozdabiając je pięknymi arkadowymi attykami. W późniejszym czasie, mimo wyznaczania przez Sejm komisji mających czuwać nad poprawą walorów obronnych zamku , popadał on stopniowo w ruinę. Zdewastowany zamek próbowano uporządkować na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych XVIII w., kiedy formalnie starostą przemyskim był Stanisław Antoni Poniatowski - późniejszy król Stanisław August.
Uważniej "starożytnym ruinom" zaczęto się przyglądać dopiero po roku 1842, gdy na otaczających je terenach tworzono park miejski. Wkrótce, bo ok. roku 1867 na koszt gminy miejskiej ( w 1865 r. Zamek stał się własnością miasta ) odrestaurowano basztę północną oraz skrzydło północno-wschodnie, w którym od roku 1885 zyskało swą siedzibę, istniejące do dziś, Towarzystwo Dramatyczne im. Aleksandra Fredry. Niestety w latach sześćdziesiątych prócz robót restauracyjnych, dobudowano do budynku bramnego nową oficynę, która od strony podgrodzia zakryła najlepiej zachowaną w tym miejscu starą kurtynę. W II poł. XIX w. wzniesiono również pseudobarokowe szczyty budynku bramnego. Następny wielki remont zamku miał miejsce w latach osiemdziesiątych XX w. Zrekonstruowano wówczas baszty południową i zachodnią wraz z łączącą je kurtyną. Na dziedzińcu zaś odsłonięto zarys przedromańskich budowli.
Gospodarzem obiektu jest Przemyskie Centrum Kultury i Nauki ZAMEK, najmłodsza w naszym mieście instytucja kultury, powołana została do życia 1 stycznia 2005 roku na mocy uchwały Rady Miejskiej w Przemyślu. Zamek Kazimierzowski to główna siedziba PCKiN ZAMEK. Tutaj realizowane są stojące na wysokim poziomie, wciąż nowe propozycje kulturalne. Tutaj również znajduje się gabinet Dyrektora, Sekretariat, Dział Organizacji Imprez oraz Dział Administracji i Obsługi.
opracowanie & foto : Albin Marciniak
Zamki w Polsce
Najpiękniejsze i najokazalsze obiekty obronne
