Zamek wzniesiony w latach 1350–1360. Do dzisiaj zachowały się resztki murów obwodowych oraz zrekonstruowana Baszta Kowalska. Obecnie na terenie ruin zamku znajduje się park miejski. Sukcesywnie prowadzone są prace archeologiczne, dające wiele cennych informacji a także wiele artefaktów zarówno z czasów istnienia zamku jak i z okresu II wojny światowej.
Przed zamkiem znajduje się charakterystyczny zegar kwiatowy
Trwa dyskusja nad kierunkami odbudowy i funkcji Zamku Królewskiego w Nowym Sączu.
"Wielu samorządowców i polityków, deklarowało chęć odbudowy Zamku Sądeckiego, lecz bez rezultatów. Jako Prezydent Nowego Sącza podjąłem decyzję o rozpoczęciu przygotowań do odbudowy Zamku i przekazałem to zadanie Sądeckiej Agencji Rozwoju Regionalnego S.A., kierowanej przez Prezesa Jarosława Suwałę. Skutkiem tego wykonane zostały szeroko zakrojone badania archeologiczne, kwerendy historyczne oraz place planistyczne, czego efektem stała się ta koncepcja." Ludomir Handzel Prezydent miasta Nowego Sącza
Legenda związana z zamkiem dotyczy źródełka, które wypływało u podnóża Baszty Kowalskiej. Woda z niego nigdy nie zamarzała i miała siarkowy posmak. W jego pobliżu straż na zamku pełnili młodzi i odważni rycerze. Co jakiś czas jednak któryś z nich znikał bez wieści. W końcu znalazł się śmiałek, który uzbrojony w halabardę, święconą kredę i różaniec stanął nieopodal źródełka. Kredą zakreślił wokół siebie krąg i czekał, co się wydarzy. Po północy usłyszał piękne śpiewy, muzykę i wyłaniające się ze źródełka nimfy, które zapraszały go do tańca. Zrozumiał, że to one były przyczyną zguby rycerzy i nie wychodząc z poświęconego kręgu rzucił do źródełka różaniec. Woda zasyczała, a nimfy przemieniły się w obrzydliwe czarownice i odleciały w noc. Niestety po źródełku nie ma dziś śladu, zostało podobno zasypane podczas wybuchu w 1945 r.
Zamek wzniesiono w XIV w. w północno-zachodnim narożniku miasta, włączając go w system obronny murów miejskich. Od miasta oddzielony był fosą i prawdopodobnie murem z bramą. W czasach tych był siedzibą kasztelanii, urzędu grodzkiego i starosty grodowego. Gościem zamku w 1370 r. był Ludwik Węgierski, podążający do Krakowa, aby zostać królem Polski. W 1384 r. Nowy Sącz witał kolejną pretendentkę do tronu – przyszłą królową Jadwigę Andegaweńską. Częstym gościem na zamku był król Władysław Jagiełło. W 1409 r. odbyły się tu narady króla z wielkim księciem litewskim Witoldem przed wojną z zakonem krzyżackim. W kolejnych wiekach zamek rzadziej gościł polskich monarchów i był głównie siedzibą starosty.
Zniszczenia dokonane w czasie potopu szwedzkiego, pożary i konsekwencje kryzysu gospodarczego w XVII w. spowodowały, iż zamek zaczął chylić się ku ruinie. W 1768 r. wybuchł kolejny pożar, wywołany przemarszem konfederatów barskich i ich nieostrożnością, który zniszczył zamek. W czasach zaborów władze austriackie, które przejęły majątki królewskie, częściowo odremontowały zamek, aby wykorzystać go na biura policji. W sierpniu 1813 r. potężna powódź podmyła zamkową skarpę, w wyniku czego do Dunajca osunęło się zachodnie skrzydło zamku. Pozostałą część zaadaptowano w 1838 na koszary i magazyny wojskowe, a w 1846 r. przekształcono na więzienie. W 1848 r. rząd sprzedał zamek miastu, które z powodu braku pieniędzy na remont wynajęło go wojsku austriackiemu z przeznaczeniem na magazyny mundurów i broni. Do częściowej odbudowy ruin zamku z restauracją baszty doszło w 1905 r. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości prowadzone były dalsze prace konserwatorskie zakończone w 1938 r. otwarciem w murach zamku Muzeum Ziemi Sądeckiej.
W latach 50. odrestaurowano renesansową Basztę Kowalską oraz fragment murów obwodowych z attykami.
W czasie okupacji Niemcy zamienili zamek w koszary i skład amunicji. W 1945 r. na skutek wybuchu uległ on całkowitemu zniszczeniu.
Wysadzona część zamku obecnie niedostępna, objęta pracami archeologicznymi i rekonstrukcyjnymi.
opracowanie & foto : Albin Marciniak
Zamki w Polsce
Najpiękniejsze i najokazalsze obiekty obronne
Zamek Królewski w Nowym Sączu
