Zamek w Lidzbarku Warmińskim
Zamek swoją bryłą przypomina Zamek w Gniewie i jest niewątpliwie obiektem który należy zobaczyć. Zespół zamkowy wzniesiono na stosunkowo wąskim półwyspie przy ujściu Symsarny do szerzej rozlewającej się tutaj Łyny. właściwy zamek (dom) usytuowany został mniej więcej pośrodku tego półwyspu; od południa rozciągało się przedzamcze, od północy zaś - przy zbiegu rzek - młyn zamkowy, którego teren, niewątpliwie silnie ufortyfikowany, tworzył jakby drugie przedzamcze. Pomiędzy młynem a zamkiem przebiegała droga do miasta. Naprzeciw miejskiej Bramy Młyńskiej musiała znajdować się, jako drugi przyczółek mostu na Łynie, brama wchodząca w skład zespołu zamkowego, przez którą - jak wykazały badania Antoniego Kąsinowskiego - prowadził główny i z początku jedyny wjazd. Zamek wraz z przedzamczem obwiedziono od południa, wschodu i północy szeroką fosą, zasilaną zapewne wodami Symsarny. Wschodnie ramię tej fosy oddzielała od Symsarny wysoka grobla. Pośrednią fosę, tym razem suchą, przekopano pomiędzy zamkiem a przedzamczem.
W początkach XIII w. w ramionach rzek Łyny i Symsarny znajdował się drewniany gródek o nazwie Lecbarg, który należał do pruskiego plemienia Pogezanów. Gródek ten został zdobyty w 1241 roku przez Zakon Krzyżacki, który umocnił go jako budowlę ziemno - drewnianą. Umocnienia te zostały zniszczone w 1242 roku w czasie powstania pruskiego. Odbudowano je ponownie przed 1260 rokiem już jako gród biskupi, gdyż od 1251 należał do biskupów warmińskich i był miejscem o charakterze administracyjnym. Około roku 1350 zapadła decyzja o przeniesieniu z Ornety do Lidzbarka głównej siedziby biskupów warmińskich. Dotychczasowy gród nie spełniał już w tym czasie swojej funkcji obronnej a tym bardziej centralnego ośrodka władzy duchownej i świeckiej w diecezji warmińskiej.
Budowę nowego zespołu obronnego rozpoczął Jan I z Miśni (1350 - 1355), który położył fundamenty i mury trzech skrzydeł zamku. Rozpoczęte dzieło kontynuował jego następca Jan II z Strypok i w latach 1355 - 1373 podciągnięto pod dach cztery skrzydła, wykonano również część sklepień dwukondygnacyjnych piwnic i przyziemia oraz bruzdy pod sklepienia krużganka. Roboty ukończono za rządów biskupa Henryka Sorboma (1373 - 1401). Doprowadzony wówczas do zamku wodociąg między innymi zasilał "wodotrysk w pniu drzewa" usytuowany na środku malowniczego dziedzińca. W tym samym czasie powstały przedzamcza. W południowym mieściła się stajnia i wozownia, zaś w północnym młyn i różne warsztaty rzemieślnicze. Całość w latach 1373 - 1401 otoczono murami obronnymi a od strony południowej, wschodniej i północnej fosą zasilaną z wyżej położonej Symsarny. Tak ukształtowany zespół stanowił do 1772 roku centralny ośrodek władzy świeckiej i gospodarczej na terenie Warmii i kościelnej w diecezji.
www.muzeum.olsztyn.pl
Wjazd do zamku przebiegał międzymurzem zachodnim, wzdłuż przedzamcza aż na południową jego stronę, gdzie znajdowała się brama, dalej - przez dziedziniec przedzamcza i most nad fosą pośrednią - do bramy zewnętrznej zamku. Po drodze należało przebyć, nie licząc pierwszej bramy przy zespole młyna, pięć, a może sześć umocnionych bram. Bezpośredniego dostępu do zamku i suchej fosy broniły w późniejszym czasie dodatkowe mury przegrodowe. Ten stan osiągnięto pod koniec XV w. W drugiej połowie XVI w., gdy wraz z postępem techniki wojennej założenie straciło walory obronne, przebita została druga, obecnie użytkowana brama w skrzydle zachodnim przedzamcza. Dojazd do niej zapewniała grobla usypana pomiędzy fosą a Łyną.
W początkach XIII w. w ramionach rzek Łyny i Symsarny znajdował się drewniany gródek o nazwie Lecbarg, który należał do pruskiego plemienia Pogezanów. Gródek ten został zdobyty w 1241 roku przez Zakon Krzyżacki, który umocnił go jako budowlę ziemno - drewnianą. Umocnienia te zostały zniszczone w 1242 roku w czasie powstania pruskiego. Odbudowano je ponownie przed 1260 rokiem już jako gród biskupi, gdyż od 1251 należał do biskupów warmińskich i był miejscem o charakterze administracyjnym. Około roku 1350 zapadła decyzja o przeniesieniu z Ornety do Lidzbarka głównej siedziby biskupów warmińskich. Dotychczasowy gród nie spełniał już w tym czasie swojej funkcji obronnej a tym bardziej centralnego ośrodka władzy duchownej i świeckiej w diecezji warmińskiej.
Budowę nowego zespołu obronnego rozpoczął Jan I z Miśni (1350 - 1355), który położył fundamenty i mury trzech skrzydeł zamku. Rozpoczęte dzieło kontynuował jego następca Jan II z Strypok i w latach 1355 - 1373 podciągnięto pod dach cztery skrzydła, wykonano również część sklepień dwukondygnacyjnych piwnic i przyziemia oraz bruzdy pod sklepienia krużganka. Roboty ukończono za rządów biskupa Henryka Sorboma (1373 - 1401). Doprowadzony wówczas do zamku wodociąg między innymi zasilał "wodotrysk w pniu drzewa" usytuowany na środku malowniczego dziedzińca. W tym samym czasie powstały przedzamcza. W południowym mieściła się stajnia i wozownia, zaś w północnym młyn i różne warsztaty rzemieślnicze. Całość w latach 1373 - 1401 otoczono murami obronnymi a od strony południowej, wschodniej i północnej fosą zasilaną z wyżej położonej Symsarny. Tak ukształtowany zespół stanowił do 1772 roku centralny ośrodek władzy świeckiej i gospodarczej na terenie Warmii i kościelnej w diecezji.
Muzeum Warmii i Mazur - oddział w Lidzbarku Warmińskim
pl. Zamkowy 1
11-100 Lidzbark Warmiński164 Zamki i Pałace w Polsce polecane do zwiedzania
Dwór książęcy
Na mocy postanowień II pokoju toruńskiego, podpisanego 19 października 1466 r. Warmia została przyłączona do Polski. Do 1795 roku na zamku lidzbarskim rezydowali jako biskupi wybitni przedstawiciele kultury i nauki polskiej.
Od końca XVI wieku zamek stopniowo zatracał swą funkcję obronną. Zgodnie z modą epoki renesansu i baroku rozrastał się i przekształcał w okazały dwór książęcy, bogato wyposażony w wytworne sprzęty, biblioteki i dzieła sztuki. Do nowych funkcji przystosowano pomieszczenia zamkowe, dzieląc je na mniejsze i ozdabiając bogato malowidłami.
W latach 1589 - 1599 biskup Andrzej Batory do skrzydła północnego dobudował pałac - tzw. "pokoje kardynalskie" (rozebrany w 1767 r.). Kolejną inicjatywę podjął biskup Jan Stefan Wydżga. Zbudował on w latach 1666 - 1673 pałac barokowy przy południowym skrzydle zamku. Obie budowle łączyły się na poszczególnych kondygnacjach i stanowiły jedną całość. Nowy pałac przejął funkcje mieszkalne i reprezentacyjne. Mieszkało w nim ostatnich ośmiu biskupów polskich.
W 1927 roku w zamku rozpoczęto kompleksowe prace konserwatorskie i powołano muzeum regionalne. Niezależnie od muzeum swą działalność na terenie zamku prowadził diecezjalny ośrodek oświatowy. W czasie II wojny światowej zamek przejęła administracja państwowa.
Przeznaczono wówczas niższą kondygnację piwnic na więzienie dla rosyjskich jeńców. Mimo, że obiekt nie ucierpiał bezpośrednio od działań wojennych, to zbiory po byłym muzeum uległy dewastacji i rozgrabieniu. Ocalałą resztę w 1945 roku zabezpieczyło Muzeum Mazurskie w Olsztynie.
Po II wojnie światowej prace konserwatorskie zostały zakończone. Ich największe nasilenie przypadło na lata 1971 - 1973 i 1980 - 1985. Do 1957 roku zamek nie posiadał właściwego użytkownika i pozostawał pod opieką Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W październiku 1957 roku przejęło go Stowarzyszenie Społeczno - Kulturalne "Pojezierze". Powołało ono w 1961 roku Muzeum Warmińskie, które 1 stycznia 1963 roku przejęło Muzeum Warmińskie w Olsztynie, tworząc tu swój oddział.
Zamek lidzbarski jest jedną z najświetniejszych i najlepiej zachowanych budowli obronnych z okresu średniowiecza w Polsce. Uznany został w 1963 roku za pomnik historii i wpisany do rejestru zabytków grupy "0".
Zamki i Pałace w Polsce polecane do zwiedzania
