Zamek w Gostyninie

Zamki i pałace Odsłony: 12423

Zamek Gostyniński, będący bez wątpienia jednym z najważniejszych zabytków i wizytówek miasta. Jego dzieje rozpoczynają się w połowie XIV wieku. Obecnie na zamku funkcjonuje hotel, Restauracja Kolumnowa wraz z kawiarnią na antresoli oraz Dziedziniec Zamkowy.

Zamek Gostyniński ma wielowiekową historię. Przyjmuje się, że pierwotnie w drugiej połowie XIV w. została wzniesiona przez księcia Siemowita III na obecnym wzgórzu zamkowym drewniana baszta, która spełniała funkcję obronną i mieszkalną. Na przełomie XIV i XV w. jego syn, Siemowit IV, przystąpił do budowy murowanej warowni. Dziedziniec otoczono murem obwodowym, postawiono murowaną wieżę. Jednocześnie w kurtynie wschodniej wybito nową bramę wjazdową, do której prowadził most zwodzony. Na początku XV w. wzniesiono również Dom Wielki, który pełnił funkcję rezydencji książęcej. Zamek stał się ulubioną siedzibą księcia Siemowita IV. Tutaj nadał Gostyninowi prawa miejskie w 1382r. i tutaj zmarł w 1426r.

Czterdzieści lat później, w 1462r. Gostynin przestał być miastem książęcym i został wcielony przez króla Kazimierza Jagiellończyka do Korony. Przysięgę od mieszkańców Gostynina przyjął na rynku 17 grudnia 1462r. Od tej pory Zamkiem zarządzali starostowie. Największy okres świetności przypada na czasy dzierżawcy i starosty gostynińskiego Krzysztofa Szydłowieckiego (1508–1532). Za jego rządów wybudowano Dom Mniejszy, w którym mieściły się pomieszczenia dla załogi zamku i kuchnia. Poza fosą powstał tzw. przygródek, gdzie znalazły się budynki gospodarcze i dla służby. Zamek gościł koronowane głowy: Władysława Jagiełłę, Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta, a być może i królową Bonę.

Późniejsze lata to czasy stopniowego upadku Zamku. Mocno zniszczony został w latach 1655–1660 podczas najazdu szwedzkiego, później w okresie tzw. wojny północnej i zaboru pruskiego w latach 1793–1806. Nigdy nie odzyskał swojego znaczenia. Pozostałe fragmenty murów i ruin car Aleksander I w 1822r. przekazał gostynińskiej gminie ewangelickiej z przeznaczeniem na zbór. Projekt opracował znany architekt Hilary Szpilowski, a budowla w stylu neogotyckim została wzniesiona w latach 1822–1825. Na wzgórzu wybudowano również pastorówkę i obiekty gospodarcze. Zbór służył ewangelikom do 1945r.

Po zakończeniu II wojny światowej dawny zbór otrzymała parafia rzymskokatolicka, która użytkowała go jako świątynię katolicką do 1978r. Opuszczone wzgórze zamkowe otrzymały Zakłady Sprzętu Oświetleniowego Polam, z zamiarem utworzenia tam zakładowego domu kultury. Plany te nie zostały zrealizowane i w 1995r. obiekt nieodpłatnie przejęło miasto. Dzięki staraniom władz Gostynina dawny kościół po desakralizacji został odrestaurowany i w 2009r. oddany do użytku jako obiekt świecki.

Car Wasyl IV Więźniem Zamku

We wrześniu 2012r. minęło 400 lat od śmierci cara Wasyla IV Szujskiego w Zamku w Gostyninie. Kiedy jesienią 1611r. hetman Stanisław Żółkiewski powracał triumfalnie ze zwycięskich bitew w 1610r. pod Kłuszynem, Smoleńskiem i wkroczeniu do Moskwy, w jego orszaku znajdował się wzięty do niewoli car Wasyl IV Szujski, bracia – Dymitr i Iwan oraz żona Dymitra – Katarzyna. W dniu 29 października 1611r. orszak z rosyjskimi jeńcami dotarł do Warszawy.

W Zamku Królewskim car i jego bracia oddali hołd królowi polskiemu, Zygmuntowi III Wazie, po czym rodzinę Szujskich, jako zakładników, umieszczono w Pałacu Mokotowskim, a po jego spaleniu przewieziono do Zamku w Gostyninie, który był do tego znakomicie przystosowany, „składał się z murowanego piętrowego budynku, był pokryty dachówką, okna były zabezpieczone, miały żelazne kraty”. Car został umieszczony w murowanej izbie nad bramą, pozostałe osoby na parterze Zamku. Pobyt carewiczów w Gostyninie trwał kilka miesięcy: 12 września 1612r. zmarł car Wasyl IV Szujski, w pięć dni później jego brat Dymitr, a po dwóch kolejnych miesiącach bratowa Katarzyna. Natomiast król uwolnił najmłodszego Iwana Szujskiego, ostatniego z gostynińskich jeńców. Iwan pozostał do 1619r. w służbie króla Władysław IV, syna Zygmunta III Wazy.

Śmierć carewiczów wzbudziła wiele domysłów i przypuszczeń. Podejrzewano, że ich otruto, a może zmarli z chorób, albo po prostu z tęsknoty. Ciała zmarłych pochowano w Gostyninie w pobliżu Zamku, a po sześciu latach w 1618r. przewieziono do Warszawy i złożono w Kaplicy Moskiewskiej, usytuowanej w pobliżu obecnego Pałacu Staszica, obecnie nieistniejącej. W 1635r. poselstwo carskie zabrało trumny ze szczątkami Szujskich do Moskwy i pochowano ich w Soborze Archangielskim.

Zgon cara w niewoli obcego państwa to jedyny taki przypadek w historii Rosji. Wydarzenie to stało się inspiracją dla wielu poetów. Na przykład regionalista Konstanty Bolesta Modliński z Płocka napisał rapsod na cześć zwiedzającego w dniu 29 V 1930r. Gostynin Prezydenta Rzeczypospolitej prof. Ignacego Mościckiego.