Baszta Sandomierska na Wawelu

Zamki i pałace Odsłony: 16127

Baszta Sandomierska – jedna z trzech istniejących baszt na wzgórzu wawelskim, położona na jego południowo-zachodnim skraju. Wraz z basztą Lubranką (Senatorską) tworzy unikatowy zespół tzw. baszt ogniowych z połowy XV w. Po raz pierwszy wzmiankowana w źródłach jako "nowa wieża" w związku wydarzeniem z 1462 roku, gdy ścięto na wzgórzu obok niej sześciu rajców po zamordowaniu przez mieszczan magnata Jędrzeja Tęczyńskiego. Według tradycji więziono tu szlachtę z Ziemi Sandomierskiej.

Wszyscy zwiedzający wchodzący na Wawel od strony Bulwarów Wiślanych przechodzą obok tej baszty. Warto wspiąć się po schodach na jej najwyższą kondygnację, by z okien zobaczyć rozległą panoramę.

Dolne kondygnacje baszty zostały przebudowane w XVI-XVII w. z przeznaczeniem na kwaterę dla pachołków starościńskich. W XVIII w. była w złym stanie. W 1856 została przebudowana przez Austriaków, m.in. ze zmianą nakrycia i dostawieniem dobudówki z klatką schodową. Przeróbki te zostały usunięte przez Zygmunta Hendla w trakcie prac prowadzonych w latach 1911-1914. W ramach ostatnich prac konserwatorskich, prowadzonych w latach 2003-2004 według projektu arch. Piotra Stępnia i dr. Stanisława Karczmarczyka, m.in. zrekonstruowano trzy wykusze strzelnicze, ganek III piętra, wykonano zewnętrzne schody prowadzące na ten ganek i przywrócono pierwotny układ stropów w górnych kondygnacjach baszty.

Obok baszty ciągnie się wzdłuż zieleńca pas kamiennych murów obronnych nadbudowanych w okresie powojennym na fundamentach z początku w. XIV. Znajduje się przy nich ujście kanału, którym w 1772 konfederaci barscy dostali się na Wawel.