Słowacja jakiej nie znacie. Region Szarysz (Šariš)
Choć Słowacja jest naszym bezpośrednim południowym sąsiadem, to wydaje się że znajomość tego kraju w głównej mierze opiera się na Bratysławie i otoczeniu Tatr od południa. Tymczasem Słowacja choć niewielka, to jednak ma wiele do pokazania. W bezpośrednim sąsiedztwie Krynicy-Zdrój czy Muszyny znajduje się region Szarysz (Šariš). Dla piwoszy nazwa kojarzy się oczywiście z popularnym złotym napojem o tej samej nazwie. Dla miłośników zabytków lista jest już całkiem spora, bo to właśnie tutaj wznosi się na wzgórzu Bazylika Minor Św. Egidiusza z XV wieku.
Bardejov najbardziej gotyckie miasto na Słowacji
Drugim miastem słowackim wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jest Bardejów (Bardejov), jedno z najstarszych miast słowackich. O Bardiowie mówi się, że jest najbardziej gotyckim miastem na Słowacji. Jego centrum tworzy kompleks zabytkowych budynków, który otacza niemalże równoległy ciąg miejskich murów obronnych. Centralnym miejscem historycznego centrum miasta jest prostokątny rynek zabudowany szeregiem starodawnych kamienic mieszczańskich z typowymi szczytowymi fasadami z okapami.
W samym środku rynku stoi dawny ratusz z początku XVI wieku (1505 – 1509). W gmachu historycznego ratusza umieszczono ekspozycję zatytułowaną "Historia miasta – wolne miasto królewskie". Na rynku w gmachu nr 27 znajduje się kolejna ekspozycja tego samego Muzeum, która przedstawia ikony północnej Słowacji. Ekspozycję przyrodniczą Muzeum można obejrzeć w kamiennicy nr 3-5 w sąsiedniej ulicy Rhódyho.
Najwybitniejszym zabytkiem jest rzymskokatolicka Bazylika Minor Św. Egidiusza która znajduje się w północnej części rynku. Jej budowę rozpoczęto na początku XV wieku, stopniowo przekształcając ją we wspaniałą gotycką bazyliką o trzech nawach. Niesłychanie interesującymi zabytkami w jej wnętrzu jest zespół 11 późnogotyckich ołtarzy skrzydłowych z XV i XVI wieku, z rzeźbami uważanymi za najcenniejsze w Europie.
Wyjątkowy widok z lotu ptaka zabytkowej części miasta można podziwiać z olbrzymiej nowogotyckiej wieży kościelnej. Ozdobą miasta jest także klasztor franciszkański wraz z kościołem. Klasztor stoi w pobliżu miejskich murów obronnych, które są jednymi z najlepiej zachowanych średniowiecznych systemów obronnych na Słowacji. Oprócz kamiennego wału zachowała się także 3 bramy i 10 bastionów. W przestrzeniach klasztornych w sąsiedztwie jednej z baszt obronnych, utworzono restaurację z daniami regionalnymi oraz nawiązującymi do epoki.
Skwer The Beatles w Bardejowie
Ma Liverpool Muzeum Beatlesów, ma także Bardejów. Ciekawostką na którą niewiele osób zwraca uwagę, jest skwer pamięci Beatlesów tuż obok zabytkowej starówki. Ten najbardziej znany zespół został upamiętniony na terenie prywatnym a każdy z członków zespołu ma swój pamiątkowy głaz. John Lennon, Paul McCartney, George Harrison, Ringo Starr. Potencjał tej osobliwej atrakcji turystycznej jest absolutnie nie wykorzystany bo przewodnicy jak i sami turyści zwiedzają miasto przechodząc uliczką tuż obok tego domu, na którego ścianie widnieje nazwa ulicy im. Johna Lennona. Sam założyciel tego skweru pamięci wybitnych muzyków a zarazem właściciel domu, nie jest zainteresowany zmonetyzowaniem tego miejsca. Nie udziela także jakichkolwiek informacji i nie reaguje na próby rozmów. Ot, taka ciekawostka zupełnie bezpłatnie. Czasami można trafić na otwartą mini kawiarnię wewnątrz domu, gdzie prezentowane są m.in. gitary znanych muzyków.
Bardejovskie Kupele
Dla zdecydowanej większości turystów, Bardejów jak i cały region kojarzony jest z katedrą oraz zabytkową częścią starego miasta wpisanego na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jednak Bardejów to także sporo ciekawych miejsc i budowli w mieście jak i w najbliższej okolicy. Jednym z takich miejsc a nawet sporych kompleksów są Bardejovskie Kupele z zabytkowymi domami zdrojowymi. Przechadzając się alejkami w parku zdrojowym można odnieść wrażenie że przenieśliśmy się w lata 30. XX wieku. Spacerować jest gdzie, bo poza rozległym terenem wokoło domów zdrojowych, alejki prowadzą także do parku oraz nad leśne jeziorko. Bardejovskie Kupele to jednak nie tylko zabytki ale i nowoczesność, o czym świadczą duże wyróżniające się kompleksy hotelowe. Można tradycyjnie i można też nowocześnie a dla lubiących średniowieczne historie, zaledwie kilka kilometrów na północ znajduje się Zamek Zborov (Makowica).
Muzeum Architektury Ludowej w Bardejovskich Kupelach
W granicach administracyjnych Bardiowa, będąc jego dzielnicą, w górnej części uzdrowiska stoi Muzeum Architektury Ludowej, w którym zgromadzono 28 wiejskich budowli z Szarysza Górnego i Zemplina Północnego. Skansen jest piękny tak mało znany, choć to zaledwie kilka kilometrów od Bardejova. Niewiele jest miejsc na Słowacji, które mogą pochwalić się takim bogactwem zabytków nieruchomych i ruchomych jak Bardejów. Wynika to również z faktu, że terytorium to było kiedyś ważnym obszarem tranzytowym.
Skansen jest najstarszym tego typu obiektem na Słowacji. Został udostępniony w 1965 r. Na powierzchni 1,5 ha znajdują się 24 obiekty ekspozycyjne w zespole parkowo-ogrodowym – etnopark, które prezentują kulturę ludową i architekturę dwóch grup etnicznych: ludności słowackiej i ruskiej, żyjącej w rejonie górnego Szarysza i północnego Zemplina. Pochodzą one z XIX i XX wieku i typologicznie należą do budownictwa drewnianego typu karpackiego. Muzeum Architektury Ludowej, którym zarządza Muzeum Szaryskie, jest najstarszym skansenem na Słowacji a jego zbiory historii sztuki i przyrody należą do najcenniejszych na Słowacji. W skansenie prezentowane są 4 rodzaje budynków a jednym z najcenniejszych jest Kościół św. Mikołaja.
Muzeum Architektury Ludowej w Bardejovskich Kupelach
Kościół św. Franciszka z Asyżu w Hervartowie, zabytek z listy UNESCO
Mamy w Polsce Szlak Architektury Drewnianej i obiekty sakralne wpisane na listę UNESCO, ale i na Słowacji można oglądać takie zabytki. Rzymskokatolicki drewniany Kościół św. Franciszka z Asyżu, wraz z kolejnymi 7 drewnianymi kościołami Łuku Karpackiego, w 2008 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Obiekt wybudowano pod koniec XV wieku (prawdopodobnie w latach 1499-1500). Jest najstarszym i najlepiej utrzymanym kościółkiem drewnianym na Słowacji. Do najcenniejszych części jego wnętrza należą gotyckie obrazy tablicowe oraz malowidła ścienne z roku 1655 i 1805. Choć w niewielkiej miejscowości funkcjonuje nowy kościół, także i w tym zabytkowym okazjonalnie odbywają się nabożeństwa. Hervartow lezy poza popularnymi szlakami turystycznymi i nie ma co się dziwić że brak tutaj kolejek chętnych do zwiedzania. Zabytek na ogół pozostaje zamknięty ale wystarczy jeden telefon na numer widoczny na drzwiach świątyni, by po kilku minutach pojawiła się przewodniczka mieszkająca w sąsiedztwie kościoła.
Kościół św. Franciszka z Asyżu w Hervartowie, zabytek z listy UNESCO
Zamek Šariš - Szaryski (Šarišský hrad)
Słowacy chwalą się że mają najwięcej zamków i pałaców oraz źródeł mineralnych na świecie w stosunku do liczby mieszkańców, przy czym powierzchnia Słowacji wynosi zaledwie 50 tys. km2. Jak na tak niewielki kraj, ponad 180 zamków robi jednak wrażenie. Ruiny dużego zajmującego powierzchnię 4,5 ha zamku, zaliczane są do największych na Słowacji. Wejście w obręb murów prowadziło przez barbakan z podwójną bramą, do której dostępu bronił most zwodzony przerzucony nad wciąż widoczną fosą.
Zamek Szaryski został zbudowany w XII - XIII wieku w celu obrony ważnej drogi handlowej, znanej pod nazwą Droga Toryska. Do 1660 roku, kiedy nagle, po eksplozji prochu strzelniczego w wyleciał w powietrze, był jednym z największych zamków na Słowacji. Jego potęgę przypominają rozległe ruiny i obrazy z tych czasów. W 1687 roku warownię ostatecznie opuszczono, wcześniej częściowo wysadzając i podpalając. Obecnie zamek jest rekonstruowany i udostępniony do zwiedzania.
Na podzamcze można dojechać samochodem aż do podnóża wzgórza, stamtąd pieszo oznakowaną ścieżką około 45 minut. Chcąc dojść pieszo z miasteczka Veľký Šariš, należy liczyć się ze spacerem około 1 godz. i 15 min.
Kopalnie opali
Choć Słowacja znana jest z wielu pięknych jaskiń jak choćby Demianowska Jaskinia Wolności czy Dobszyńska Jaskinia Lodowa wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, Jaskinia Bielańska, Dobszyńska Jaskinia Lodowa, Jaskinia Vażecka, Jaskinia Driny czy Domica, to w grupie podziemi dostępnych do zwiedzania, kopalnia opali zasługuje na szczególną uwagę. Biorąc pod uwagę jej historię, wyjątkowość w skali świata i to w jakim stanie znajduje się obecnie, można śmiało stawiać ją w grupie kandydatów do wpisu na listę UNESCO. Dubnickie kopalnie opalu szlachetnego położone są w Slańskich Górach we wschodniej Słowacji, pomiędzy Červenicą a Zlatą Baňą. Na terytorium gór Slanske Vrchy między miejscowościami Zlatá Baňa i Červenica rozciągają się słynne Słowackie kopalnie opali. Kopalnie te przeżywały złote czasy w latach 1845 – 1880.
Zwiedzanie rozpoczyna się codziennie o pełnej godzinie od 9.00 do 16.00 i trwa około godzinę. Zwiedzanie podstawowej trasy, biegnącej sztolnią Józefa (jeden z głównych tuneli), wprowadza w starożytne techniki wydobywania rzadkiego opalu. Zwiedzający dowie się, w jaki sposób poszukiwali go górnicy i jakimi narzędziami się posługiwali. W trakcie wycieczki można zobaczyć dziesiątki minerałów towarzyszących wydobywanemu opalowi, a także podziwiać żyły samego opalu. Przed wejściem do kopalni każdy otrzymuje kask i latarki, nawet najmniejsi zwiedzający. W kopalni panuje stała temperatura od +4°C do +6°C, dlatego zalecana jest ciepła odzież i solidne buty.
Słowackie Muzeum Techniki - Solivar
Nie tylko Wieliczka, Bochnia czy Kłodawa ale także Słowacy mają zabytkowe kopalnie soli. Najbardziej znaczącym złożem soli w historii jest Solivar w Słowacji Wschodniej koło Preszowa, z dużą ilością zabytków technicznych związanych z wydobyciem soli. Całość udostępniona do zwiedzania zlokalizowana jest na obrzeżach Preszowa a podzielona jest na 4 części. Wszystkie obiekty połączone są ścieżką na odcinku kilkuset metrów. Zwiedzanie należy rozpocząć od szybu Leopold.
Już w średniowieczu w okolicy biły źródła solne, z których uzyskiwano sól. W 1572 roku rozpoczęto tutaj z wydobycie głębinowe. Zalanie kopalni wodą podziemną w 1752 roku podsunęło nowe rozwiązania technologiczne. Kopalnia zmieniła się w podziemne solne jezioro. Zaczęto stosować nową wówczas technologię wydobycia – pompowanie solanki w skórzanych miechach przy pomocy kieratu, pompy napędzanej siłą koni lub wołów. Jeden z kieratów nad szybem Leopold z XIX wieku przetrwał do dzisiaj i jest udostępniony dla zwiedzających. W Solivarze zwiedzać można również były magazyn soli, zbiornik na solankę, kocioł warzelny z nazwą František, kołatkę i kapliczkę św. Rocha. Wrażenie robi wielka drewniana konstrukcja będąca warzelnią soli.
Będąc w Preszowie, mieście ze starówką otoczoną średniowiecznym murem i zabytkowymi kamienicami, także mamy sporo do zwiedzania. Spacerując w centrum, najważniejszym zabytkiem do którego należy wejść jest konkatedra św. Mikołaja. To oczywiście najważniejszy zabytek miasta, ale miejsc gdzie warto wejść jest całkiem sporo. Preszów to także dobra baza wypadowa nie tylko do przedstawionych propozycji powyżej, ale także w ten cały jeszcze mało znany nam region Słowacji. Warto poznać sąsiada.
Bardejov
Preszów
Zamek Šariš
